Actueel

Terug naar boven | Print dit artikel!

 

Luchtschepen, op weg naar een nieuwe toekomst

Folkert de Jong (1972) werd als eerste 'Kerkmeester' gevraagd een installatie te maken voor het middenschip van de Grote Kerk in Veere. Het resultaat is een armada van kaarsvetschepen. De titel 'Ex Voto' verwijst naar offerbeeldjes die kerkgangers aan heiligen schonken, hopend op een behouden vaart, gezondheid, liefde en betere tijden.

Door Han de Kluijver

De Grote Kerk in Veere is een immens monumentaal gebouw, met bescheiden ramen omlijst door baksteen. Deze 14e-eeuwse laatgotische basiliek doet al tweehonderd jaar geen dienst meer als kerk. Napoleon gebruikte de kerk als hospitaal voor zijn soldaten, later was er een armenopvang en opslag van spullen. Folkert de Jong is de eerste kunstenaar die als 'Kerkmeester' zijn eigen invulling mag geven aan het middenschip van dit imposante gebouw. De Jong is vooral bekend om zijn levensgrote beeldengroepen, gemaakt van polyurethaan-schuim. Dit materiaal is niet bedoeld voor de eeuwigheid en is al helemaal niet milieuvriendelijk. Juist deze verontrustende eigenschap interesseert de kunstenaar. Maar hij heeft ook gewerkt met heel andere materialen zoals plastic, glas en brons. Bij de beeldengroepen van mensfiguren zien we vaak zijn sterke fascinatie voor de psychische en lichamelijke conditie van de mens. Zijn werk gaat over grote onderwerpen zoals conflicten in oorlog, politiek, religie en economie, maar het kan ook gaan over innerlijke conflicten.

De armada van 25 scheepsmodellen, met een lengte van een kleine meter per stuk, die allemaal uniek zijn en toch één geheel vormen. De scheepsmodellen zijn volledig vervaardigd uit veelkleurig kaarsvet. Foto: Han de Kluijver, 24 oktober 2020.

In 2016 was bij DordtYart en het Dordrechts Museum in Dordrecht de grote tentoonstelling 'Glassfever' te zien. Tijdens deze tentoonstelling werden objecten uit de Berengo-collectie uit Venetië tentoongesteld. Een aantal kunstenaars kreeg van DordtYart de kans om bij de Berengo Studio in Murano, Venetië, met glas te werken. Voor De Jong was het de eerste kennismaking met glas. Hij ontwierp negen grote koppen voor de tentoonstelling. Tijdens het werkproces realiseerde hij zich dat het werken met ambachtslieden meer opleverde, dan dat je alleen zou kunnen doen. Het betekende ook dat hij een deel van de uitwerking van het idee uit handen moest geven. Recent maakte hij een kunstwerk van veelkleurig glas-in-lood voor het Cascadecomplex in Groningen.

Foto rechts: Murano, het werken met deze ambachtslieden bracht me meer dan ik in m'n eentje zou kunnen, zegt Folkert hierover. Foto: Folkert de Jong, febr. 2016.

Foto links: 'Heritage', 2009, styrofoam, gekleurd polyurethane schuim, pallet. In het werk 'Heritage' van Folkert de Jong (NL, 1972) zitten een oudere man en kind op een stapel pallets. Terneergeslagen en timide staren ze voor zich uit. In de Oude Kerk, Amsterdam ogen ze extra kwetsbaar en eenzaam. Waar komen ze vandaan? Waar wachten ze op? Wat maakt hen zo mistroostig? Door het werk de titel 'Erfgoed' mee te geven, zinspeelt Folkert de Jong op het feit dat wij niet alleen verantwoordelijkheid dragen voor ons handelen in het heden, maar ook voor dat van onze voorouders in het verleden. Grote kerk Amsterdam 2016, foto: Han de Kluijver, 21 juli 2016.

Een armada
Hoe anders reageert het materiaal glas dan kaarsvet, dat al bij 35 graden smelt. De 25 scheepsmodellen met een lengte van een kleine meter per stuk, zijn volledig vervaardigd uit veelkleurig kaarsvet. De Jong smolt 400 kilo kaarsvet, toch lijken de schepen vederlicht. Als een armada doorkruisen ze het middenschip van de kerk, bungelend aan kabels, op hoogtes variërend van twee tot vijf meter. Op het dek van de scheepsmodellen staan offerkaarsen als masten.

Een kaars en een kerk horen volgens De Jong bij elkaar. "Het is een ritueel om in de kerk een kaarsje aan te steken. Stel je voor dat we dat met deze schepen zouden doen. Zou het niet geweldig zijn om dat kaarsvet te zien druipen? Het materiaal roept dat op. Het draagt het verhaal in zich van de tijdelijkheid van het menselijk lichaam."

Voor de grote monumentale ruimte van de Grote Kerk in Veere wilde De Jong iets maken waarbij je kunt wegdromen. Een verlangen naar elders, fantaseren over wat er nog meer achter de horizon kan zijn. "Naar meer willen. En daar ook bang voor zijn." De schepen, hangend in de lucht, varen een mooie, rijke toekomst tegemoet, zoals de VOC-schepen van weleer. Of zeilen ze naar hun ondergang? De interpretatie laat De Jong aan de toeschouwer over.

Dat de tentoonstelling midden in een gezondheidscrisis geopend wordt, geeft het werk een extra lading. Hierover zei De Jong in een gesprek met het Mondriaan Fonds, dat een bijdrage gaf voor het werk: "Je staat in een ruimte met een religieuze sfeer, terwijl de buitenwereld door de coronacrisis wordt getekend. Die dreiging is pittig, ik ben er erg door naar beneden getrokken, toen ik twee maanden geleden zelf klachten kreeg. Ik wil de kans grijpen daar een positieve energie tegenover te zetten én kunst te delen met iedereen." De Jong heeft zijn tentoonstelling 'Ex voto' (gebedsoffer) genoemd. Het vertrouwen in ex voto's was vroeger in de scheepvaart groot. Het scheepsgilde doneerde modellen van werkelijke schepen aan de kerk, opdat God over het schip en de bemanning zou waken. "Ik ben religieus opgevoed," verklaart hij. "In Egmond aan Zee zat ik als jongetje in de kerk. Daar hingen ook scheepsmodellen. Die waren gedoneerd door de schippers uit het vissersdorp. Als zij op zee waren, gingen hun vrouwen naar de kerk en ze hoopten en baden dat hun mannen levend terug zouden komen. Als kind vond ik dat al heel fascinerend." De installatie vraagt erom om in het echt bekeken te worden. Je moet eronder staan en erdoor worden opgezogen, worden meegenomen. Voor De Jong zijn deze schepen lichamen. "Ze hebben een ziel. Ik vind dat de essentie van kunst, dat materiaal bezield wordt.

Een kaars en een kerk horen volgens Folkert bij elkaar. Foto: Bianca Rugge, oktober 2020.

Dat kan kaarsvet zijn of purschuim, wat ik ook graag gebruik. Als ik daar een poëtisch verhaal mee kan maken, als mensen emotioneel worden van iets van purschuim, dan is dat toch geweldig?"

Folkert de Jong, Ex Voto, t/m 28 februari 2021, Grote Kerk Veere, Oudestraat 26, Veere. Meer informatie: www.grotekerkveere.nl.

Han de Kluijver is architect bna bni bnsp.

Terug naar boven | Print dit artikel!

 

Twee haiku's van Ria Giskes. Verder op deze pagina vindt u er nog twee.

haar poppen zet ze op een rij ver uit elkaar de vlieg wast telkens haar handjes maar houdt geen afstand

Haiku: Ria Giskes-Pieters; foto: ©John Giskes.
Meer haiku's van Ria Giskes vindt u hier: http://tjilp.blogspot.com.

Terug naar boven

 

LUCHT, een wonderlijk fenomeen

Een tentoonstelling met kunst, bestaande uit installaties, objecten, video's en performances van zestien internationaal bekende kunstenaars, die het fenomeen 'lucht' tastbaar maken of onderzoeken. De bezoeker kan hier lucht zien, horen, voelen of erover nadenken.

Door Joke M. Nieuwenhuis Schrama

De expositie is verdeeld over drie thema's: Leven, Fenomenen en Complicaties. Maar, voordat je de zalen met Lucht binnengaat, is er eerst nog een andere, kleine expositie te bekijken: 'Luchten van de Bergense School'. Er hangen werken uit de collectie van het museum, aangevuld met enkele werken uit Bergense particuliere collecties. Ze zijn gemaakt door kunstenaars die zich in het begin van de vorige eeuw in Bergen vestigden en die werden aangetrokken door het natuurschoon, het licht, de lucht en de zee. Leo Gestel (1881-1941) was de voorman van de Bergense School. Of hij zijn werk 'Herfst' uit 1909 in Bergen heeft geschilderd, is de vraag, maar het is in ieder geval een blikvanger in deze selectie. Hij schilderde vanuit de ervaring van het vrij werken 'naar de natuur'. Dat was toen vernieuwend en daar is de Bergense School dan ook bekend mee geworden: kunst die in het teken staat van experiment en expressie.

Jan van Munster, 'Ozon', 1990, wit glas, argon, zwarte verf, transformator. Courtesy Studio Jan van Munster.

Bello
Het museumgebouw huize Kranenburgh stamt uit 1882 en heeft een Engelse landschapstuin. Het echtpaar Jacob en Marie van Reenen-Völter, dat de villa bewoonde, heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van Bergen en Bergen aan Zee, de badplaats die zij in 1906 hebben gesticht. Zo ontstond er tussen de stad Alkmaar en Bergen (aan Zee) een verbinding door middel van een stoomtram, die tot 1955 heeft gefunctioneerd. De stoomtram 'Bello' reed achter de villa langs en het brede pad achter de tuin van de villa geeft nog aan waar deze lijn heeft gelopen.

Smoorverliefd
'Breathing in Breathing out' is een performance-creatie van Marina Abramovic (1946) en Ulay (Uwe Laysiepen, 1943-2020), te bekijken in het thema 'Leven'. De video-performance van Abramovic en Ulay werd opgenomen in het Stedelijk Museum Amsterdam, in 1978. Dit kunstenaarsduo was destijds 'smoor'-verliefd op elkaar en met deze performance hebben zij dat op ultieme wijze aanschouwelijk gemaakt. Het kijken en luisteren ernaar werkt evengoed wat benauwend en je kunt je erbij afvragen of een van hen daadwerkelijk is flauwgevallen tijdens de 'rehearsals', om uit te vinden hoelang je O2 (zuurstof) over en weer aan elkaar kan doorgeven. Dat wil zeggen met sigarettenfilters in hun neusgaten om geen valse lucht toe te laten, totdat CO2 (kooldioxide) rest... Abramovic wordt wel de koningin van de performancekunst genoemd. Het lied 'Adem mijn Adem', geschreven door zanger/schrijver Peter Schaap in 1976, zou hier zeer toepasselijk zijn, maar in het licht van Abramovic' artistieke status is dat wellicht wat banaal.

Ozon

Over O2 gesproken, kunstenaar Jan van Munster (1939) heeft in het thema 'Fenomenen' met zijn wandsculptuur 'Ozon' vorm en inhoud samengebracht. Ozon (O3) is een gas waarvan de moleculen in tegenstelling tot zuurstof, niet uit twee, maar uit drie zuurstof-atomen bestaan. De gaslaag bevindt zich in onze atmosfeer tussen vijftien en vijftig kilometer hoogte en zoals bekend beschermt die laag het leven op aarde tegen de schadelijke UV-stralen van de zon. Van Munsters sculptuur is een ronde cirkel, zoals de ozonlaag om de aarde, maar ook het symbool voor de formule voor zuurstof en ozon. In hetzelfde thema laat deze kunstenaar ook ander werk zien: drie sculptuur- installaties, 'Frozen Lightning', die zeker de aandacht trekken. Het is alleen jammer dat dichterbij komen niet mogelijk is om het 'frozen' daadwerkelijk te kunnen zien.

Marinus Boezem, 'Beademen van de Beeldbuis', 1971, Still uit U-matic video. Courtesy de kunstenaar en Upstream Gallery.

Curtain Room
Van Marinus Boezem (1934) zijn drie installaties te bekijken in de thema's 'Leven' en 'Fenomenen'. Twee ervan zijn ook een 'beleving', zoals het werk 'Show IX, Curtain Room'. Boezem maakt levendig werk en hij staat ook wel bekend als de ideeën-kunstenaar. Hij heeft vanaf 1964 tot heden schetsen gemaakt voor zijn project 'Immateriële Plastiek', waartoe zijn 'Gordijnkamer' hoort. Hij nodigt de bezoeker uit om een domein binnen te gaan dat, zoals hij suggereert, geen fysieke afscheidingen heeft tussen binnen- en buitenwereld. De installatie bestaat uit (semi)transparante gordijnen die de wanden van het domein vormen. Diverse ventilatoren zijn op de grond geplaatst, deze brengen de lucht onder de gordijnen in een golvende beweging. Interessant om te ervaren trouwens, maar opgepast met een wijd rokje (Pu-pu-pi-do !).

Schoonheid, verwarring, verwondering
In het thema 'Complicaties' is een zeer uiteenlopende variatie aan kunst en kunstuitingen samengebracht. De selectie bestaat evengoed uit observaties, objecten en installaties van, met én over lucht, die schoonheid, verwarring en verwondering doen ervaren. In dit thema is hier en daar enige duiding nodig en daar is goed in voorzien in het bezoekersgidsje dat bij deze tentoonstelling wordt uitgereikt. Bij een object van herman de vries (1931) lezen we onder meer het volgende:
Verbrand eikenhout uit 2014 getiteld 'burned II' (…): '''burned II' is een verkoold stuk eikenhout dat hij aantrof in de resten van een vuur. Het is vooral een uitdrukking van vergankelijkheid, onlosmakelijk verbonden met de cyclus van het leven. Het stuk hout was ooit een boom. Bomen spelen een belangrijke rol in stofwisselingsprocessen voor leven: ze zetten koolstofdioxide om in zuurstof. Nu is de boom dankzij zuurstof - een voorwaarde voor verbranding- grotendeels getransformeerd tot koolstof.''

Another day Marijke van Warmerdam (1959) fotografeerde keer op keer zonsondergangen tijdens haar verblijf in Zuid-Afrika. Deze beelden gebruikte zij voor een serie zeefdrukken getiteld 'Another day', die zij in 2011 maakte. De beelden verschillen stuk voor stuk. Geen enkele zonsondergang is hetzelfde, het is steeds een andere voorstelling of, Lucht.
	Zaalfoto met werk van Marijke van Warmerdam. Foto: Aad Hoogendoorn.

LUCHT, t/m 29 november 2020, Museum Kranenburgh, Hoflaan 26, Bergen NH. Website: www.kranenburgh.nl.

Terug naar boven | Print dit artikel!

 

Twee haiku's van Ria Giskes.

de wind is gedraaid boomblaadjes tonen hun zilveren kant de dag gaat liggen wolken rekken zich uit tot nevels

Haiku: Ria Giskes-Pieters; videostill: ©John Giskes.
Meer haiku's van Ria Giskes vindt u hier: http://tjilp.blogspot.com.

Terug naar boven

 

Kunstflitsen

Een rubriek met tips over mooie tentoonstellingen en evenementen die een bezoek waard zijn, of mooie boeken.

Onder de titel 'Extra Large; wandkleden van Picasso en Le Corbusier tot Louise Bourgeois' presenteert de Kunsthal Rotterdam tot en met 3 januari 2021 een groot overzicht van monumentale wandkleden die door beroemde kunstenaars ontworpen zijn. Vanaf de Eerste Wereldoorlog tot nu toe wordt imposante maar onbekende textielkunst getoond. Op basis van een eeuwenoude weeftechniek zijn in het instituut 'Manufecture des Gobelins' in Parijs een zestigtal werken gemaakt. Deze wandkleden zijn qua formaat metershoog en laten een magnifieke verbinding zien tussen het creatieve talent van grote kunstenaars en de toepassing in het weven; een traditioneel ambacht. Deze grote expositie is opgebouwd in tien hoofdstukken en toont de ontwikkeling van het wandkleed. Naast kleurrijke figuratieve werkstukken zijn ook abstracte kleden te zien. Het is bijzonder dat wevers de expressiviteit van de schilderkunst op een fijnzinnige wijze kunnen vertalen in de oude technieken van het handweven en knopen. Ook optische illusies kunnen in de wandkleden verwerkt worden. Dat blijkt onder meer uit het werk van Victor Vasarely en Yaacov Agam. Met een door de computer gemanipuleerd zelfportret stelt de Franse kunstenaar ORLAN vraagtekens bij onze opvattingen van schoonheid. Extreem uitvergrote pixels in het werk Jardin des Gobelins van Christophe Cuzin laten overeenkomsten zien tussen de digitale beeldtechniek en het rasterweefsel van het wandkleed. Meer informatie: www.kunsthal.nl.

Met De Nollen heeft beeldend kunstenaar Ruud van der Wint (1942-2006) in 1980 in een binnenduingebied van Den Helder een kunstwerk gerealiseerd dat een verhaal vormt van stalen bouwsels, bunkers, schilderingen. Landschap, paarden en pony's. Het werd een kunstwerk dat nog steeds in wording is, als in een schildering. De kunstenaar kende elk plekje en heuveltje en werkte dagelijks aan het landschap en de kunstwerken. De Nollen vormde een soort van leven voor hem. De paden moesten gemaaid, de bomen gesnoeid en een hek gerepareerd worden. Voor van der Wint was de Nollen even belangrijk als het maken van een beeld of schilderij. Het vormde voor hem een manier van leven en denken. Het werd een autonome creatie die de bezoekers met zijn verbeelding uitnodigde. Hoewel hij regelmatig zijn werk in het binnen- en buitenland exposeerde, werkte hij niet samen met museumorganisaties. Ook met de organisatie van de Documenta 6 (Kassel) lukte het niet om samen te werken. Dat overtuigde hem van het feit dat een schilderkunstig project zoals hij het beoogde niet met dergelijke instanties uitgevoerd kon worden. Hij schreef: 'Mijn woorden zijn mijn beelden / Mijn beelden zijn mijn schilderijen / Mijn schilderijen zijn mijn bouwwerken'. Elk jaar kan men De Nollen bezoeken vanaf 1 april tot en met 31 oktober. Meer informatie: www.projectdenollen.nl.

Op 7 mei 2020 overleed Maks Velo (1935-2020), een in Frankrijk geboren Albanese schilder, journalist en architect. Als beeldend kunstenaar werden zijn werken in Europa en in de Verenigde Staten tentoongesteld. Vanaf 1969 was hij lid van de Albanese Liga van Schrijvers en Kunstenaars (ALWA). Als architect bouwde hij in het begin van de zeventiger jaren scholen, huizen, bioscopen, openbare parken en hotels. Hij schreef vele essays over de dictatuur van Enver Hoxha, maar werd in 1973 sterk bekritiseerd vanwege zijn politiek kritische opstelling en beschuldigd van modernisme. In 1978 werd Maks Velo veroordeeld tot een gevangenisstraf van tien jaar wegens 'agitatie en propaganda'. Vrijwel al zijn schilderijen en kunstcollecties werden verbrand of gestolen. Hij werd in 1986 vrijgelaten uit de gevangenis van Spac en moest gaan werken in een slijpsteenfabriek in Tirana. Het Hooggerechtshof van Albanië behandelde in 1991 zijn zaak, waarna zijn strafblad geschrapt werd. Sindsdien volgden bijna veertig exposities, onder meer in Albanië, de VS, Frankrijk en Polen. Hij vervulde docentschappen aan de Minneapolis College of Art ande Design, de Cornell University en de Sapienza University in Rome. In Albanië werd Maks Velo het boegbeeld van politiek verzet tegen de dictator Enver Hoxha.

Canvas TV (België) zond elke woensdag de documentaire 'Ontoerekeningsvatbaar' uit. In deze serie werden tien kunstenaars gekoppeld aan tien gevangenen, mensen met uiteenlopende psychiatrische problemen. Samen maakten zij een kunstwerk: een schilderij, een dans, foto's en een animatie. Opmerkelijk was dat juist de registratie van deze samenwerking grote indruk maakte. Zachtaardigheid, agressie, schuldbewustheid of zwijgen over wat gebeurd werd op een intieme wijze zichtbaar voor de kijker. Het leven met dwanggedachten, negatieve impulsen die steeds aanwezig blijven en het onvermogen. Het werd een programma dat tevens liet zien dat de levens van deze geinterneerden niet meer kunnen veranderen. Frank Heinen van de Volkskrant beschreef deze televisie-ervaring in de kolom Tv-serie (vrijdag 29 mei 2020). 'Hij noemde 'Ontoerekeningsvatbaar' een programma van uitzonderlijke schoonheid. Het bewijst voor hem wat kunst kan doen. Men krijgt even inzicht in de waanzin; men deelt iets mee wat in feite niet te 'delen' valt. Ieder hoofd van een gevangene is een kamer waarin men vastzit'; een leven lang en in sommige kamers is het veel beter uit te houden dan in andere kamers.

Onder de naam Motus Mori bouwt kunstenares Katja Heitmann een archief voor uitstervende bewegingen. Zij vraagt: 'Hoe kunnen wij de menselijke beweging behouden? Iedereen die de archieven van de mensheid bestudeert, ziet een eenzijdig beeld van de mensheid, een beeld dat gericht is op meetbaarheid en controle. De mensheid wordt gereduceerd tot vergelijkbare data om de controle over ons lot te kunnen optimaliseren. Hoe willen wij herinnerd worden. Als reeksen die gevoed worden door zelfvoorzienende algoritmen'? Om die vraag te beantwoorden is Katja Heitmann een archief gaan maken waarin de ongrijpbare kern van het menselijk bestaan bewaard kan worden. Het is een poging om het onmogelijke te archiveren: een archief van beweging, een belichaamde geschiedschrijving. Tussen 2021 en 2024 zal zij een instituut voor beweging-erfgoed ontwikkelen: Motus Mori. Hierin zal het beweging-erfgoed verzameld, bewaard, tentoongesteld en overgedragen worden. Het Instituut Motus Mori is een plek van proces. Elke ontwikkeling wordt in openbare manifestaties met het publiek gedeeld. Het instituut beweegt 'letterlijk'. In de komende jaren zal het instituut in verschillende steden gehuisvest worden en zal het archiveringsproces in kleine en grote exposities van 10 tot 30 dagen te zien zijn. Meer informatie: www.motusmori.com.

Op 30 april 2020 is in Laren vormgeefster en houtdraaier Maria van Kesteren overleden (1933-2020). Dat is een droevig bericht voor de kunstwereld. Zij was een van de toonaangevende houtdraaiers in Nederland en viel op door een groot vakmanschap en creatieve zeggingskracht. Als beeldend kunstenaar was zij gefascineerd door de cirkel en onderzocht alle vormmogelijkheden hiervan. Opmerkelijk is dat Maria van Kesteren in feite niet van hout als materiaal hield. Er waren veel uiterlijke kenmerken van dit materiaal die haar stoorden in het werkproces. Niettemin ontstonden tijdens de veertig jaar van haar werkzaamheden steeds nieuwe varianten van de cirkel, waarbij de houtdraai-techniek gebruikt werd. Vooral het tropische hout boeide haar, hoewel ook de Hollandse soorten van de linde, esdoorn en iep goed bruikbaar waren. Op een gegeven moment raakte van Kesteren uitgekeken op de fysieke mogelijkheden van het houtmateriaal en begon zij het hout met dunne verflagen te beschilderen. Hierdoor was in haar objecten het hout als materiaal nauwelijks meer te herkennen. Het Stedelijk Museum in Amsterdam heeft objecten van haar in de collectie en presenteerde vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw haar werk: houten vormen, sieraden en vazen van glas en keramiek. In 1995 volgde in dit museum een grote overzichtstentoonstelling. De vormgever Benno Premsela en Alexander van Slobbe, ontwerper, hadden grote waardering voor het werk van Maria van Kesteren. Voor Royal Leerdam heeft zij ook glasobjecten ontworpen, terwijl zij voor de Koninklijke Tichelaar Makkum keramiek ontwierp. In 2019 heeft Maria van Kesteren nog een mooie presentatie van haar werk kunnen houden in het Kunstmuseum te Den Haag. In het Beeldende Kunstjournaal van 2019, nr. 02 werd deze expositie besproken.

In de Groene Amsterdammer van 7 mei 2020 schreef Jan Postma een uitvoerig artikel over de fotografe Dorothea Lange (1895-1965, USA). Zij wordt gezien als een pionier van de documentaire fotografie. In het Westen van de Verenigde Staten was zij werkzaam als portretfotograaf van de hogere klasse maar tijdens de Grote Depressie maakt zij talloze opnames voor de New Deal-organisatie die als doel had om deze ingrijpende maatschappelijke depressie fotografisch vast te leggen. Na haar overlijden in 1966 volgde een grote expositie van haar werk in het MoMa te New York. Het boek Day Sleeper, naar een idee van Sam Contis, toonde de grote fascinatie van Dorothea Lange voor het menselijk lichaam maar ook voor de natuur van Californië. In het boek staan talloze beelden van handen en voeten, benen en torso's. Het feit dat zij aan polio leed heeft haar jeugd bijzonder beinvloed. Die ervaringen waren van invloed op de inhoud van haar fotobeelden. Dorothea Lange zei over haar fotografie: 'Alle foto's, niet alleen de zogenaamde documentaire, kunnen worden versterkt door woorden'. In de online-expositie van het MoMa 'Dorothea Lange: Words & Pictures zijn talrijke iconische fotobeelden uit de collectie te zien, maar ook minder bekende foto's, zoals het materiaal in het historische fotoboek 'An American Exodusaan', waarin haar projecten te maken hadden met de hervorming van het strafrecht. In deze expositie wordt een breed beeld geschetst van haar fotoboeken, regeringsrapporten uit het depressietijdperk, kranten, tijdschriften en gedichten met ook reacties op haar werk van kunstenaars, schrijvers en denkers. Binnen het MoMa wordt deze expositie gepresenteerd als onderdeel van Virtual Views. Deze tentoonstelling werd georganiseerd onder de verantwoordelijkheid van curator Sarah Meister. Meer informatie: MoMa.org. Het boek Day Sleeper verscheen bij de Amerikaanse uitgeverij MACK Books.

In de zomer van 2019 (27 juli t/m 4 augustus) werden de leden van New Barbizon-groep uitgenodigd om in Amsterdam hun eerste expositie gezamenlijk voor te bereiden. Zoya Cherkassky-Nnadi, Olga Kundina, Anna Loekasjevski, Maria Pomaniansky en Natalia Zourabova brachten negen dagen door op verschillende locaties en buurten, waar zij op allerlei plekken mensen en ook elkaar schetsten. Zij zijn afkomstig uit Rusland, Oekraine en Litouwen en hebben elkaar destijds online leren kennen en herkenden in elkaar een gelijksoortige artistieke opleiding die was gebaseerd de studie van het leven en wilden vanuit hun opleiding en visie een nieuwe verbinding met de wereld maken, zoals destijds ook de 19e-eeuwse landschapschilders van de Barbizon-groep in het bos van Fontainebleau gedaan hadden, vlak bij het dorp Barbizon. Sinds de oprichting van hun groep in 2011 behielden zij hun individuele carrière als kunstenaar, maar hebben elkaar steeds ontmoet in allerlei landen om samen te kunnen schetsen, schilderen en hun werk tentoon te stellen. Zoals nu in Amsterdam gebeurde met de expositie in De Appel. (17 juli t/m 3 oktober 2020). Hun methode van werken en artistieke ontwikkeling werd uitvoerig beschreven in een essay van Monika Swewczyk, directeur van de Appel. Hun doelstelling kan worden beschreven als een poging om nieuwe inzichten te geven aan de stad en haar inwoners. Meer informatie: www.deappel.nl.

Voor het Frans Masereel Centrum in Kasterlee (Be) maakte de beeldend kunstenaar Fabrice Samyn (1981) een introspectief werk: 'I am/ here vertical'. De Belgische kunstenaar heeft met veel zorg een reeks inkervingen gemaakt in de bovenste schorslaag van enkele volwassen eiken op het terrein van het Frans Masereel Centrum. Als bezoeker, inwoner van Kasterlee of als toevallige passant wordt men uitgenodigd om met aanwezig papier en grafiet een frottage te maken van de tekst die in de boom wordt geintegreerd. Als deelnemer kan men op dit papier een boodschap voor een ander achterlaten, welke later weer door het centrum verstuurd zal worden. De komende jaren zullen steeds meer inkervingen worden toegevoegd. De afname in scherpte van de afdruk weerspiegelt de afstand in tijd ten opzichte van het moment van inkerving. Na verloop van tijd zullen de inkervingen weer dichtgroeien. Fabrice Samyn wil met dit meditatieve werk intieme krachtlijnen blootleggen van onze relaties met anderen en onszelf. Het toont de kracht maar ook de breekbaarheid van taal en het ongrijpbare karakter van begrippen zoals tijd en ruimte. In verband met de verspreiding van covid-19 kan dit werk alleen na afspraak bezocht worden. Het project van Fabrice Samyn vormt een onderdeel van 'Curating the Woodland, een langlopend initiatief van het Frans Masereel Centrum. Meer informatie: www.fransmasereelcentrum.be.

In het fotografiehuis Foam in Amsterdam exposeert tot en met 6 december 2020 de Magnum-fotograaf Alec Soth (1969). De titel van zijn tentoonstelling is 'I Know How Furiously Your Heart Is Beating (2017-2018). Hij is bekend als de chroniqeur van het menselijk bestaan in de marges van de Amerikaanse samenleving. In 2004 werd hij bekend met de serie 'Sleeping by the Mississippi', waarin hij mensen op allerlei situaties fotografeerde. Het fotografische werk dat hij in Foam laat zien ontstond na een periode van bezinning waarin hij nauwelijks reisde en fotografeerde. Vanuit deze persoonlijke zoektocht ontstond een vertraging van zijn werkproces en keerde hij de lens naar binnen. In Amsterdam is voor het eerst deze museale expositie nu te zien. Het zijn stillevens van bescheiden bezittingen en portretten van uitzonderlijke mensen in hun persoonlijke omgeving. Zijn serie begint met een portret uit 2017 van de toen 97-jarige choreograaf Anna Halprin in haar huis in Californië. Het portret dat hij van deze vrouw maakte vormde voor Alec Soth een grote verandering in het fotograferen. De concentratie op een individu en diens leefomgeving werd belangrijk. De spontane ontmoeting vormde voor hem de inspiratie van een nieuwe opname. Meer informatie: www.foam.nl.

In het Stedelijk Museum te Amsterdam vindt een bijzonder project plaats: 'In the Presence of Absence'. Het is een interdisciplinaire expositie die in ruim veertien zalen gepresenteerd wordt met een selectie van kunstwerken en ontwerpprojecten die het algemeen begrip van algemene kennis en collectief bewustzijn uitdagen met verhalen die ongezien blijven, genegeerd zijn of misschien vaker verteld hadden mogen worden binnen grote publieke instellingen. Het is een selectie van (tegen-)verhalen die de vastomlijnde ideeën van onze samenleving bevragen en over de manier waarop geschiedenis geschreven wordt. Wanneer deze verhalen niet besproken worden in scholen, bibliotheken, archieven en musea, dan ontstaan door hun afwezigheid lancunes van kennis binnen de publieke debatten, die mede ons collectieve bewustzijn en geheugen bepalen. Een jury selecteerde 26 kunstenaars(collectieven). Wie mee wilde doen kon werk insturen aan het museum. Een deel van de aanwezige kunstwerken zal door het Stedelijk Museum worden aangekocht. De kunstenaar Anna Dasovic onderzocht bijvoorbeeld materiaal van de Koninklijke Landmacht over de val van Sbrenica. Meer informatie: www.stedelijk.nl.

Recent werd op de Belgische tv-zender Canvas de film 'Kamikaze' uitgezonden. Een documentaire van Guillaume Vandenberghe over de Belgische beeldend kunstenaar Philippe Vandenberg. Hij was een van meest radicale naoorlogse kunstenaars. Philippe Vandenberg werd in 1952 te Gent geboren. Inspiratie vond hij reeds jong in het Museum voor Schone Kunsten bij de kunstenaars als Hieronymus Bosch en Gustave van den Woestijne. Na een start met de studies Letteren & Wijsbegeerte en Kunstgeschiedenis in 1970 begon hij zich in 1972 echter geheel toe te leggen op een studie schilderkunst. In 1976 studeerde hij af in de richting Schilderkunst van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Gent. De kunstenaars Pollock, Rothko en Kline waren in die periode heel belangrijk voor hem. Na een bezoek aan het Museo del Prado in 1980 ontwikkelde hij een passie voor het werk van Diego Velázquez, El Greco en Francisco Goya. De schrijver Hugo Claus vormde voor hem een verbinding naar de literatuur. In 1985 realiseerde hij de literaire uitgave 'De Gezegden'. Daarna ontstonden zijn eerste tekenboeken, waarbij de tekening in functie van het boek staat. Vanaf 1994 werden onder meer de Acopolyps, Augustinus, Sophocles en Emil Cioran in 1994 voor Philippe Vandenberg belangrijk, hetgeen resulteerde in teksten en lithografieën, zoals 'De stand der dingen'. Het werk 'Het zevende zegel' is opgebouwd uit kleine, schraal beschilderde panelen waarnaast olieverf ook aquarel, gouache en bloed gebruikt werden. Deze werken beginnen ensembles te worden. Vandenberg had een werkplaats in Brussel. Vanaf 1996, na een bezoek aan Marseille, leert hij het werk van onder andere Antonin Artaud, Gerorg Traki en Paul Celan kennen. Met potlood en aquarel ontstaan Les carnets, een soort dagboek dat bestaat uit tekeningen, aquarellen en notities. In het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen kreeg Philippe Vandenberg in 1999 een grote overzichtstentoonstelling en schreef de tekst 'Op weg in een kooi is een man, zijn handen rood.' Vanuit de Carnets ontstond later een expositie van tekeningen: Daily Drawings of Good & Vile (1997-2003). In het werk van Philippe Vandenberg gaan tekst en beeld steeds intensiever een dialoog met elkaar aan. Met de expositie 'Artist in Residence' (2008) in het Gentse Museum voor Schone Kunsten ging hij de confrontatie aan met bekende oude meesters. Na een bewogen internationale carrière besliste Philippe Vandenberghe op 29 juni 2009 een einde te maken aan zijn leven.

In het nieuwe museum voor mediakunst, Nxt, vindt de openingsexpositie 'Shifting Proximities' plaats. In deze tentoonstelling wordt de manier onderzocht waarop mensen maatschappelijke en technologische veranderingen ervaren en hierop reageren. Via acht grootschalige multi-zintuigelijke installaties wordt de perceptie van ruimte , maar ook onze plaats daarin, op de proef gesteld. Alle installaties van Shifting Proximities zijn het resultaat van multidisciplinaire samenwerkingen tussen kunstenaars, technologen, wetenschappers en muzikanten. Op de expositie is onder meer audiovisueel werk te zien en te horen van kunstenaar en programmeur Yuxi Cao (James) en sound-designer Lau Hiu Kong (Lawrence). Zij onderzoeken de wereldwijde opkomst van QR-codes. Vooral in China zijn deze codes een integraal onderdeel van het moderne leven geworden. Men gebruikt deze codes onder meer voor het bestellen en betalen, de identificatie van ouderen en zelfs het herdenken van de doden, zoals in het levensverhaal van een overledene waarin met een biografie, foto's en video's gekoppeld worden aan een QR-code die vervolgens in de grafsteen wordt gegraveerd.

Bovenstaande Kunstflitsen zijn samengesteld door Wim Adema.

Terug naar boven