over Het Beeldende Kunstjournaal

Uitgelicht
Berichten van musea, andere kunstpodia en uitgeverijen, met aansprekende tentoonstellingen en nieuwe kunstboeken, voor u geselecteerd door de redactie.

Kröller-Müller Museum, Otterloo: Sigmar Polke, twee fotoseries

Tot en met 28 maart 2021 presenteert het Kröller-Müller In het prentenkabinet twee fotoseries van Sigmar Polke uit de zeventiger jaren. De foto's zijn het resultaat van Polkes experimenten met verschillende afdruktechnieken en chemische processen. Sigmar Polke (Olesnica, 1941-Keulen, 2010) wordt wel een moderne alchemist genoemd: hij is vooral bekend geworden om zijn schilderijen, waarin hij allerlei materialen zoals verven, lakken, harsen en chemicaliën met elkaar mengt en de chemische reacties die zo ontstaan het resultaat laat bepalen.

Kröller-Müller Museum/Sigmar Polke. Foto: Marjon Gemmeke.

Ook in zijn fotografie, waarop hij zich met name in de jaren zeventig concentreert, experimenteert hij met chemische processen waarvan de uitkomst telkens verschillend en onvoorspelbaar is.

Polke neemt de foto's voor de serie São Paulo (1975) in een gay bar in São Paulo, waar hij terechtkomt omdat hij moet schuilen voor een onweersbui. De mannen in de bar poseren voor zijn lens. Tijdens het afdrukken van de serie experimenteert hij met het fotografisch procedé: hij mengt de chemische substanties van ontwikkelvloeistof en fixeer door elkaar en vouwt het dunne fotopapier dubbel zodat het past in de ontwikkelbak. De vloeistoffen worden hierdoor niet gelijkmatig over het papier verdeeld, met onregelmatige en vlekkerige afdrukken tot gevolg.

In de serie Ohne Titel (Fliegenpilz) (1975) staat de vliegenzwam centraal, voor Polke een belangrijk motief vanwege zijn geestverruimende werking. Onderwerp van Fliegenpilz is een oud Indiaans ritueel, waarin de magische paddenstoel wordt vereerd. Voor de serie fotografeert hij afbeeldingen uit etnografische boeken en print deze op hetzelfde papier over elkaar heen. Hoewel Polke voor elke foto drie tot vijf dezelfde afbeeldingen gebruikt, is door de verschillende chemische bewerkingen ieder beeld uniek.

De fotoseries van Sigmar Polke in de collectie van het Kröller-Müller Museum zijn afkomstig uit de collectie Visser. Vormgever en kunstverzamelaar Martin Visser was in het bijzonder geïnteresseerd in Polkes fotografische werk omdat dit volgens hem het dichtst bij kunstenaar zelf stond.

Sigmar Polke, twee fotoseries, t/m 28 maart 2021, Kröller-Müller Museum, Houtkampweg 6, Otterlo. Website: www.krollermuller.nl.

Terug naar boven

Museum Beelden aan Zee, Scheveningen: Carel Blotkamp

Glitter en glamour op kunstzinnig niveau: vanaf 28 november toont museum Beelden aan Zee werk van kunstenaar en emeritus hoogleraar moderne kunst Carel Blotkamp (1945). Het materiaal waaruit Blotkamps werk is opgebouwd is nogal opvallend: kleurige pailletten. In het kabinet van Beelden aan Zee toont hij zowel ouder als meer recent werk dat gerelateerd is aan betekenisvolle sculpturen uit de kunstgeschiedenis. Zijn nogal ongebruikelijke materiaalkeuze die we doorgaans associëren met het kitscherig versieren van kleding of accessoires wordt dan ook wel omschreven als 'lichtvoetige ernst'.

Foto: Studio Gerrit Schreurs.

Hij plakt ze vaak over een bestaande afbeelding zoals een ansichtkaart, poster of tentoonstellingsaffiche waarvan hij de voorstelling heel precies volgt of waarin hij slechts enkele accenten aanbrengt. Zo ontstaat een stralende en flonkerende 'Las Vegas' versie van het nog steeds herkenbare origineel. Naast zijn paillettewerken zijn ook enkele sculpturen van Blotkamps hand te zien.

Blotkamp zet de kleine plastic lovertjes in om kunstwerken van door hem bewonderde kunstenaars zoals Mondriaan, Barnett Newman, Dan Flavin en Giacometti van visueel commentaar te voorzien. Hij stelt daarbij onder meer status en reputatie van zowel de kunstenaar als het kunstwerk ter discussie, daarbij gebruikmakend van zijn uitgebreide kennis van de kunstgeschiedenis. Blotkamp legt met pailletten het accent ergens anders in de voorstelling, hij kan het daarmee ontheiligen, maakt het kitscherig, in tegenstelling tot het verheven beeld dat vaak bij wereldberoemde kunstwerken bestaat. Met dezelfde techniek maakt hij ook tekstwerken, al dan niet gebaseerd op uitspraken van kunstenaars, die hij uitlicht of juist laat opgaan in de achtergrond zodat een abstract patroon ontstaat.

Carel Blotkamp is vooral bekend als kunstcriticus en emeritus hoogleraar moderne kunst aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, maar hij is sinds de jaren zestig ook actief als beeldend kunstenaar. Hij is nog altijd bijzonder actief: behalve met het maken van eigen werk, het schrijven van boeken en artikelen houdt hij zich ook bezig met het inrichten van tentoonstellingen. Zo cureerde hij vorig jaar nog in museum Beelden aan Zee de overzichtstentoonstelling Carel Visser: Genesis.

Carel Blotkamp, Over Sculptuur - On Sculpture, 28 november 2020 t/m 28 februari 2021, Museum Beelden aan Zee, Harteveltstraat 1, Den Haag. Website: www.beeldenaanzee.nl.

Terug naar boven

GEM, museum voor actuele kunst, Den Haag: Nederland, Lisa Brice

Twee jaar geleden had zij een grote tentoonstelling in Tate Britain, dit najaar presenteert GEM haar eerste museale solotentoonstelling Nederland: Lisa Brice (1968, Kaapstad). De afwisselend in Londen en Trinidad woonachtige kunstenaar schildert en tekent vrouwen, veelal naakt en ongestoord verdiept in alledaagse bezigheden, zoals dralend voor de spiegel of achteloos een sigaret rokend. Door hun gezichten schetsmatig neer te zetten en ze een opvallend blauwe huidskleur te geven, schept Brice met opzet onduidelijkheid over hun identiteit. Ze speelt een visueel spel met de kijker, die in haar werk allerlei gedaanteverwisselingen kan ontdekken. De spanning tussen verhullen en onthullen vormt een rode draad in de tentoonstelling in Den Haag. De poses van de vrouwen refereren vaak aan composities van bekende kunstenaars als Manet, Degas en Picasso, al maakt Brice dit zelden expliciet. Ze tilt figuren uit hun oorspronkelijke context en biedt hiermee nieuwe perspectieven op de kunsthistorische traditie van het vrouwelijk naakt. Niet langer dienstbaar aan de mannelijke blik, gaan deze vrouwen hun eigen gang. Zelf zegt Brice hierover: "In beroemde schilderijen worden vrouwen vaak eenzijdig geportretteerd als passieve figuren, ik wil ze uit dit geïsoleerde bestaan trekken en een nieuw leven geven." Hiertoe zet Brice ook schilderkunstige middelen in. Haar schilderijen en werken op papier ogen helder en krachtig door de combinatie van losse penseelstreken en een haast analytische afstandelijkheid. Regelmatig keren specifieke blauwtinten terug.

Lisa Brice, 'Untitled', 2020, synthetische tempera en gouache op doek, 202 x 97 cm, Green Family Art Foundation. Beeld Courtesy Adam Green Art Advisory. Foto: Robert Glowacki.

De fascinatie van Brice voor deze kleur begon met een poging om het blauwe licht van neonreclames te vangen, wat leidde tot experimenten om de overgang van dag naar nacht ('blue hour') vast te leggen in verf. Inmiddels heeft de kleur voor Brice veel meer betekenissen gekregen, zoals de associatie met de Trinidadiaanse 'Blue Devil', een lokaal personage, dat bij dageraad de start van het carnaval inluidt.

Voortkomend uit Brice' interesse in de manier waarop vrouwelijke kunstenaars zichzelf representeren, is het zelfportret een belangrijk thema in de tentoonstelling. In een nieuw werk duikt onder meer de gedaante op van de Nederlandse kunstenaar Charley Toorop (1891-1955). Brice raakte geïntrigeerd door Toorops Zelfportret met palet (1932-1933) uit de collectie van Kunstmuseum Den Haag en deed onderzoek naar haar werk en leven. Brice baseerde haar beeltenis van Toorop op een bekende foto van een schilderende Yayoi Kusama (1929), die evenzeer op eigenzinnige wijze haar positie in een door mannen gedomineerde kunstwereld heeft bekrachtigd.

Bij de tentoonstelling verschijnt in december 2020 een Engelstalige publicatie, Smoke and Mirrors, te koop in de museumwinkel van GEM.

Lisa Brice, 21 november 2020 t/m 5 april 2021, GEM, museum voor actuele kunst, Stadhouderslaan 43, Den Haag. Website: www.gem-online.nl.

Terug naar boven

Museum Kranenburgh: Kunstenaars van Die Brücke

Vanaf 15 december presenteert Museum Kranenburgh Kunstenaars van Die Brücke, een tentoonstelling rondom zes belangrijke pioniers van het Duitse Expressionisme, de stroming die aan het begin van de twintigste eeuw de Europese kunstwereld wakker schudt. Met hun anti-burgerlijke en anti-academische houding zetten deze kunstenaars zich vanaf 1905 af tegen de gevestigde orde en klassieke tradities in de beeldende kunst. Ze zoeken naar een nieuwe, authentieke beeldtaal en putten inspiratie uit hun persoonlijke gevoelsleven, tribale kunst en spontane expressie. De naam 'Die Brücke' (de brug) symboliseert voor hen de overgang tussen oud en nieuw - traditie en toekomst. Hun expressionistische beeldtaal zal het aanzien van de kunst voorgoed veranderen. De tentoonstelling in de benedenzaal van Kranenburgh toont een veertigtal schilderijen, tekeningen en grafische werken uit de gerenommeerde Brücke-collectie van het Lehmbruck-Museum in Duisburg (Dld). In deze internationale samenwerking verkent Museum Kranenburgh wederom spraakmakende vernieuwers in de kunst uit het begin van de vorige eeuw. Museum Kranenburgh is blij met deze bijzondere tentoonstelling, die in plaats komt van een eerder gepland, groot project dat door de coronapandemie een half jaar moest worden uitgesteld.

Ernst Ludwig Kirchner, 'Meisjes op Fehmarn' (Twee naakte meisjes), 1913, olieverf op doek. Collectie Lehmbruck-Museum, Duisburg.

Het Lehmbruck-Museum is enthousiast over de mogelijkheid zijn collectie onder de aandacht te brengen van het Nederlandse publiek.

Karl Schmidt-Rottluff, Ernst Ludwig Kirchner en Erich Heckel kenden elkaar van de architectuuropleiding in Dresden en besloten dat ze voortaan als kunstenaars wilden leven. Samen met Fritz Bleyl richtten ze Die Brücke op; Otto Mueller, Emil Nolde, Max Pechstein en anderen sloten zich later aan. Centrale figuur in de groep was Kirchner, die in 1906 het Brücke-manifest vastlegde in een houtsnede. Het manifest riep jongeren op het heft in eigen handen te nemen, want de grootschalige verstedelijking dreigde de mens van zichzelf te vervreemden. Ze moesten - wars van schone schijn - op zoek naar een diepere kern van waarheid, naar échte betrokkenheid en menselijke warmte.

In de zomertijd verruilden de kunstenaars van Die Brücke de stad voor de kust en het platteland. Dat zie je terug in hun werk: ze schilderden graag de onbedorven natuur en het buitenleven, naast talloze vrouwenportretten en naakten waarvoor hun vriendinnen ongedwongen model stonden. Hiermee vertegenwoordigt Die Brücke de zinnelijke kant van het expressionisme.

Kunstenaars van Die Brücke, 15 december 2020 t/m 13 juni 2021, Museum Kranenburgh, Hoflaan 26, Bergen NH. Website: www.kranenburgh.nl.

Terug naar boven

Kunstvereniging Diepenheim: Sjoerd Buisman, Contrapunt

Bij Kunstvereniging Diepenheim is de tentoonstelling Contrapunt van Sjoerd Buisman te zien. In deze solotentoonstelling presenteert Buisman drie verschillende 'werkfamilies', waaronder de Divi-divi werken die als zelfstandige groep nog niet eerder in Nederland getoond zijn. Curator van de tentoonstelling is Cees de Boer. Deze presentatie van Sjoerd Buisman (1984, Gorinchem) betekent voor de Kunstvereniging een hernieuwde kennismaking met zijn werk. Buisman is de eerste kunstenaar die 30 jaar geleden bij de toen recent opgerichte Kunstvereniging exposeerde.

Sjoerd Buisman·Viscum divi-divi (detail)·herbarium, hout, lak·2012.

In zijn oeuvre speelt Buisman natuur en kunst, werkelijkheid en abstractie, tegen elkaar uit. Vergelijkbaar met het contrapunt in twee- of meerstemmige muzikale composities. Soms is een belangrijk principe uit de plantenwereld, zoals een spiraalvorm, bladstand, vertakking of belemmeringen van het groeiproces, de leidraad voor een compositie. Soms zijn het plantaardige materialen die aan abstracte, wetmatige en/of artistieke principes onderworpen worden. Hoe productief het hanteren en manipuleren van twee of drie principes is, blijkt in deze tentoonstelling uit drie verschillende werkfamilies die te zien zijn.

In de Ouroboros sculpturen worden het begin en het einde van een winding of schakeling van takken aan elkaar verbonden. De naam verwijst naar de slang die in zijn staart bijt; symbool van oneindigheid, transformatie en verjonging. De sculpturen kunnen minimalistisch en duidelijk leesbaar zijn, maar ook maximalistisch en chaotisch uitgewerkt. Elk Fractaal werk toont een momentopname uit een proces van deling en vertakking dat oneindig door zou kunnen gaan. De Divi-divi werken gaan uit van een natuurlijk gegroeide vertakking waaraan kleine elementen worden toegevoegd die allemaal in een bepaalde richting wijzen. Kunstmatige en natuurlijke groei vormen hier elkaars contrapunt.

Sjoerd Buisman, Contrapunt, 21 november 2020 t/m 21 maart 2021, Kunstvereniging Diepenheim, Grotestraat 17, Diepenheim. Website: www.kunstvereniging.nl.

Terug naar boven

Fries Museum, Leeuwarden: Haute Bordure

Van 13 februari t/m 18 juli 2021 presenteert het Fries Museum een grote tentoonstelling over borduren in de mode. De revival van het ambacht bij grote modehuizen en hedendaagse ontwerpers wordt in historisch perspectief geplaatst aan de hand van vier eeuwen borduurwerk. In de tentoonstelling Haute Bordure worden kleding en accessoires uit de eigen collectie aangevuld met vele historische en eigentijdse creaties. Van 18de eeuwse mannenvesten met minutieus geborduurde rozenknoppen tot een avondjurk met rinkelende bellen van Viktor & Rolf, en van met gouddraad versierde schoenen uit 1620 tot de rijk gedecoreerde japon van Koningin Máxima. Voor het eerst ontstaat er een duidelijk beeld van de rol die handgemaakt borduurwerk inneemt in de Nederlandse modegeschiedenis. Verspreid over zes zalen zijn bijna 150 historische en eigentijdse stukken te zien. Bezoekers ontdekken de rijkdom die met borduurwerk gepaard gaat, met luxe materialen als gouddraad, zijde en parels, maar ook het vakmanschap en de honderden uren die soms nodig zijn om een kledingstuk te decoreren.

Kamerjas, ca. 1880, collectie Fries Museum. Foto: Erik & Petra Hesmerg.

Met borduurwerk laat de drager zien bij een groep te horen óf zich juist te onderscheiden. Bovendien speelt fijn, wit borduurwerk een grote rol bij belangrijke levensmomenten als geboorte, doop en huwelijk. Maar bovenal vormt borduurwerk een belangrijk onderdeel van de laatste mode waar vrouwen én mannen al eeuwenlang een statement mee maken.

Borduren in de mode kent een lange traditie, die ooit voorbehouden was aan de kerk en de elite. Het arbeidsintensieve vakmanschap en het gebruik van luxe materialen maakten borduurwerk een kostbaar statussymbool. Door toenemende welvaart konden ook 17de eeuwse burgers met rijkversierde accessoires pronken. Professionele borduurwerkers bogen zich over complexe stiksels en ontwikkelden een enorme variatie aan steken en technieken. Hun creaties vonden een weg in het Nederlandse modebeeld en gaven man en vrouw, jong en oud een unieke manier om zichzelf te onderscheiden. Dat is tegenwoordig niet anders. Zo is in de tentoonstelling een spectaculaire avondjurk van Claes Iversen te zien, bezaaid met plexiglas, metaal en Swarovski-kristallen, en een catsuit van Jan Taminiau, van top tot teen met pailletten bestikt.

Bij de tentoonstelling organiseert het Fries Museum een uitgebreid activiteitenprogramma (zie de website van het museum). Ook verschijnt er een publicatie met bijdragen van Eveline Holsappel en Anne-Marie Segeren, onder eindredactie van Karin Gaillard en uitgegeven door Uitgeverij Waanders & de Kunst. Het boek Haute Bordure is voor € 24,95 verkrijgbaar bij de museumwinkel en in de webshop, friesmuseum.nl/webshop.

Haute Bordure, 13 februari t/m 18 juli 2021, Fries Museum, Wilhelminaplein 92, Leeuwarden. Website: www.friesmuseum.nl.

Terug naar boven

Fotomuseum Den Haag: Popel Coumou, Papier en licht

Kunstenaar-fotograaf Popel Coumou (1978) speelt in haar werk met de belangrijkste elementen van de fotografie: licht, papier en de perceptie van de werkelijkheid. Door haar collages van papier gericht te belichten voegt zij aan het papieren reliëf een derde dimensie toe. Zo komt het platte vlak tot leven. In een ruimte met hoge ramen ontstaat diepte door de naar binnen schijnende zon, op een uitgestrekt grasveld wordt een eenvoudig huisje zichtbaar, en in een donker en desolaat natuurlandschap doemen verlichte geometrische vormen op. Bij andere beelden wordt pas wanneer je goed kijkt duidelijk dat je geen life size objecten ziet maar een miniatuur stilleven van klei, met hier en daar nog een vingerafdruk. Popel Coumou heeft een voorliefde voor lege ruimtes, grafische lijnen en aan abstractie grenzende composities. Voor de tentoonstelling Papier en licht in het Fotomuseum heeft Popel Coumou grotendeels nieuw werk gemaakt. Zij laat zich hiervoor onder meer inspireren door het iconische gebouw van het naastgelegen Kunstmuseum van architect H.P. Berlage (1856-1934), maar kijkt ook naar de architectonische lijnen van het Fotomuseum en reageert hierop met een ingreep in de ruimte waardoor de tentoonstelling de vorm van een installatie aanneemt.

Zonder titel, 2020 © Popel Coumou, courtesy TORCH gallery.

Tijdens de ontwikkeling van haar nieuwe werk heeft Coumou ontdekt dat een foto als eindproduct in sommige gevallen niet meer nodig is. Ze toont een deel van haar collages als zelfstandige objecten. Hierdoor concentreert zij zich nog verder op de essentie van papier en licht en legt tegelijkertijd haar maakproces bloot. Een speciaal ontworpen lichtplan in de tentoonstellingsruimte maakt de invloed van licht op Coumous werk direct zichtbaar. Het licht is continu in beweging waardoor de werken steeds veranderen. De geduldige en geconcentreerde bezoeker wordt zo beloond met een rijke, haast meditatieve kijkervaring.

Tijdens de tentoonstelling verschijnt de publicatie Popel Coumou, Paper and Light, een overzicht van haar werk tot nu toe, vormgegeven door –SYB- met tekstbijdragen van Els Barents en Willemijn van der Zwaan.

Popel Coumou, Papier en licht, t/m 18 april 2021, Fotomuseum Den Haag, Stadhouderslaan 43, Den Haag. Website: www.fotomuseumdenhaag.nl.

Terug naar boven

Rijksmuseum Twenthe: Nour-Eddine Jarram, Beeldenstorm

Tot en met 9 mei 2021 is in Rijksmuseum Twenthe de omvangrijke solotentoonstelling Beeldenstorm te zien van Nour-Eddine Jarram (1956). De titel van de tentoonstelling, Beeldenstorm, roept allerlei historische en actuele associaties op, maar heeft vooral ook betrekking op Jarrams ontwikkeling als kunstenaar. Die ontwikkeling begint in Marokko, waar hij opgroeide met een beeldcultuur die werd bepaald door decoratie in plaats van figuratie. Het afbeelden van God en levende wezens is geen onderdeel van de Islamitische traditie, waardoor kunstzinnige uitingen vooral werden gekenmerkt door geometrische patronen en decoratief lijnenspel. Maar bij Jarram bestond een grote drang naar het afbeelden van de wereld en degenen die haar bevolken.

Nour-Eddine Jarram, 'Dans macabre', 2016, aquarel, 50 x 65 cm.

Hij zocht naar nieuwe voorbeelden om zich tot te verhouden en vond die in de Hollandse 17de-eeuwse schilderkunst, zoals de landschappen van Jacob van Ruisdael, en in Christelijke voorstellingen van Jezus en Maria, en andere Bijbelse scenes. Uit deze schilderijen 'leende' hij motieven, zoals hij het zelf zegt. 'Om iets eigen te maken wat niet van jou is.' In Jarrams geval was dat de 'afbeelding'. In zijn tekeningen, veelal gemaakt in houtskool en pastel, vloeien Islamitische tekens samen met Hollandse landschappen, en Bijbelse figuren met surrealistische motieven. Als een etnograaf ging hij op zoek naar de betekenissen van al die beelden, maar tegelijkertijd gaf hij er een nieuwe ladingen aan.

Het veroveren van de figuratie voelde lang als een gevecht, maar rond 2015 was er een omslagpunt. Het gevecht was beslecht en alle beelden die zich ergens in een hoekje van zijn geest hadden schuil gehouden vloeiden eruit. Hij begon met het maken van portretten van mensen, meestal in aquarel. Hij richtte zich op onderwerpen waarmee hij zich engageerde, zoals de vele vluchtelingen die vanuit Afrika Europa probeerden te bereiken. Op weg naar het beloofde land, op zoek naar nieuwe mogelijkheden, net als hijzelf toen hij vanuit Casablanca naar Enschede vertrok. Deze periode vormde ook het begin van zijn Moroccan youngsters, portretten van jongeren met Marokkaanse roots.

Beeldenstorm roept onherroepelijk associaties op met de vernietiging van beelden, zoals dat gebeurde in de 16de eeuw tijdens de Reformatie, en zoals dat ook nu gebeurt met vermeende vaderlandse helden die van hun sokkels worden getrokken. Via beelden krijgt de geschiedenis niet alleen een gezicht, maar wordt de geschiedenis ook gemaakt. En soms dient die geschiedenis te worden herzien of aangevuld. 'Eigenlijk ben ik in mijn werk constant bezig om de geschiedenis te corrigeren', zegt Jarram. Dat doet hij niet door beelden neer te halen, maar door nieuwe monumenten te bouwen. Zoals met de pastel Le soldat inconnu (2008), waarmee hij een gezicht gaf aan de Marokkaanse mannen die tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben meegestreden voor de vrijheid.

Nour-Eddine Jarram, Beeldenstorm, t/m 9 mei 2021, Rijksmuseum Twenthe, Lasondersingel 129 - 131, Enschede. Website: www.rijksmuseumtwenthe.nl.

Terug naar boven

Design Museum Den Bosch: Touching Worlds, keramiek

Bovenaan de monumentale, gedraaide trap van het museum is een nieuwe vaste collectietentoonstelling te zien. In de komende jaren presenteert Design Museum Den Bosch op deze plek in wisselende samenstelling telkens een aantal belangrijke werken uit de eigen keramiekcollectie. Voor de eerste presentatie Touching Worlds zijn twee belangrijke keramische werken als uitgangspunt genomen: Vase Femme van Pablo Picasso uit 1954 en B.C. Orange van Kenneth Price uit 1967. De werken zijn symbolisch voor de verschillende startpunten van de ontwikkeling van artist ceramics en sleutelstukken in de collectie van Design Museum Den Bosch.

Detail Touching Worlds. Foto: Sander Vermeer

De presentatie Touching Worlds brengt twee werelden bij elkaar: die van de grote kunstenaars die begin twintigste eeuw actief waren in Frankrijk, en de keramisten die vanaf eind jaren vijftig aan de Amerikaanse westkust werkten. Aan de linkerkant van de kast zie je werk van Pablo Picasso, Jean Cocteau, Marc Chagall, Raoul Dufy en Lucio Fontana. Aan de rechterkant vind je Amerikaanse keramisten als Kenneth Price, Peter Voulkos, Ron Nagle, Robert Arneson en Adrian Saxe. Tezamen geven deze werken een beeld van wat artist ceramics is komen te heten: het werk van kunstenaars die keramiek inzetten als vorm van artistieke expressie, gelijk aan de verf van een schilder of de steen van een beeldhouwer. De scheidslijn tussen toegepaste kunst (waar keramiek normaal tot gerekend wordt) en beeldende kunst is in deze werken komen te vervallen.

De kast waarin de werken worden getoond, is ontworpen door Peter Hopman van Bureau Lakenvelder in samenwerking met GoGo Plastics. Hij is gemaakt van 100% gerecycled plastic in combinatie met glazen platen. Het kunststof werd geselecteerd uit twee verschillende afvalstromen en door GoGo Plastics geperst tot unieke, duurzame panelen. Het is een flexibel ontwerp, geïnspireerd op de geperforeerde stalen gereedschapswand, waarmee in de komende jaren nieuwe delen van de keramiekcollectie in verschillende configuraties getoond kunnen worden.

Design Museum Den Bosch verzamelt al ruim vijftig jaar keramiek. Op die manier is een keramiekcollectie opgebouwd die bestaat uit meer dan vierduizend werken. De deelcollectie kunstenaarskeramiek / artist ceramics is uniek door haar omvang en kwaliteit. De objecten zijn geregeld in tentoonstellingen over de hele wereld te zien. Het huidige gebouw, dat Design Museum Den Bosch in 2013 betrok, wordt voornamelijk gebruikt voor tijdelijke tentoonstellingen. De bijzondere collectie keramiek krijgt nu echter ook een vaste plek in het museum.

Touching Worlds, keramiek, t/m 1 oktober 2021, Design Museum Den Bosch, De Mortel 4, Den Bosch. Webdesign: www.designmuseum.nl.

Terug naar boven

Cobra Museum, Amstelveen: Onder de huid – Claude Cahun

Dit najaar is voor het eerst in Nederland een overzicht van het werk van de Franse kunstenaar, activist en schrijver Claude Cahun (1894 – 1954) te zien in het Cobra Museum voor Moderne Kunst. Ruim 70 foto's en fotomontages, voornamelijk afkomstig van Jersey Heritage Trust, worden getoond in Amstelveen met daarnaast ook publicaties en archiefmateriaal. De tentoonstelling laat zien hoe veelzijdig, vooruitstrevend en activistisch het werk van Cahun is. Haar opmerkelijke oeuvre bleef voor een breed publiek lange tijd onbekend, maar voor bekende fotografen als Cindy Sherman en Nan Goldin is zij een inspiratiebron. Ook David Bowie was een fan en maakte over haar een multimediale installatie. Niet alleen Cahuns werk, ook haar progressieve levenshouding op het gebied van gender en politiek is voor velen een voorbeeld. De tentoonstelling neemt de bezoeker mee in de wereld van Cahun aan de hand van belangrijke thema's in haar leven en werk. Ze was een veelzijdig kunstenaar, had een enorm netwerk binnen de Parijse avant-garde, ging in het Joods verzet en Cahun had uitgesproken opvattingen over de wereld om haar heen.

Cahun, Cobra Museum. Foto: PeterTijhuis.

Bijzonder aan de tentoonstelling is dat er uitsluitend eigentijdse afdrukken te zien zijn. Zo maakt het Cobra Museum gebruik van de hedendaagse mogelijkheden om het bijzondere, soms ontroerende werk van Cahun dichterbij te brengen. Dit doen we door de foto's op ongebruikelijk groot formaat af te drukken waardoor het vaak theatrale en indringende karakter van het werk optimaal naar voren wordt gebracht. De ruime selectie werken uit de tijdsperiode 1914-1947 biedt de bezoeker de kans om uitgebreid kennis te maken met het onderscheidende oeuvre van een mens vol lef.

Onder de huid – Claude Cahun, t/m 9 mei 2021, Cobra Museum voor Moderne Kunst, Sandbergplein 1, Amstelveen. Website: www.cobra-museum.nl.

Terug naar boven

Drents Museum, Assen: Matthias Weischer, Bühne

Matthias Weischer wordt gezien als een van de meest opvallende vertegenwoordigers van de hedendaagse Duitse schilderkunst en maakt deel uit van de Neue Leipziger Schule, een kunstenaarsgroep die het Drents Museum al geruime tijd volgt. De tentoonstelling Bühne met circa dertig schilderijen waaronder de nieuwe aanwinst Bulb, toont een overzicht van de ontwikkeling die Weischer de afgelopen twintig jaar als kunstenaar heeft doorgemaakt. Tegelijkertijd met Bühne presenteert het museum drie nieuwe aanwinsten van kunstenaars van de Neue Leipziger Schule: Tilo Baumgärtel, Robert Seidel en Mirjam Völker. Matthias Weischer behaalde in 2003 zijn MA aan de Hochschule für Grafiek und Buchkunst in Leipzig.

Matthias Weischer, 'Bulb', 2020, olieverf op canvas, collectie Drents Museum verworven dankzij steun van de Stichting Vrienden van het Drents Museum.

Zijn vroege werk bestaat uit donkere, desolate interieurs die iets grimmigs en surreëels hebben. Later verandert Weischer zijn stijl en gaat hij in de buitenlucht landschappen en tuinen schilderen in heldere en fellere kleuren. In zijn huidige werk komen de twee stijlen samen. Weischer is teruggekeerd naar de interieurs maar schildert nu losser en kleurrijker. Hij zet zijn werk op in dikke lagen verf die bijna een architecturale kwaliteit hebben. Mooi voorbeeld daarvan in de tentoonstelling is het werk Bulb uit 2020, dat het museum heeft kunnen aankopen dankzij de Stichting Vrienden van het Drents Museum.

Bijzonder element is het podium uit het atelier van kunstenaar Matthias Weischer dat in de tentoonstelling is opgebouwd. Weischer verzamelt meubels en attributen, schildert behang en gordijnen met rijke patronen op panelen en gebruikt de gebouwde bühne vervolgens als referentie voor zijn schilderijen. Het is dan ook geen kunstwerk an sich, maar gereedschap voor de kunstenaar. Bezoekers worden uitgenodigd om letterlijk in een Weischer te stappen. Maak een selfie en deel hem met #WeischerDM.

Bij de tentoonstelling verschijnt de gelijknamige publicatie Matthias Weischer – Bühne, een uitgave van WBOOKS, met o.a. een essay van Benno Tempel, directeur Kunstmuseum Den Haag. Het boek is verkrijgbaar in de Museumshop en kost € 24,95.

Matthias Weischer – Bühne, t/m 28 maart 2021, Drents Museum, Brink 1, Assen. Website: www.drentsmuseum.nl.

Terug naar boven

Museum Speelklok, Utrecht: tentoonstelling 'Straatbeeld'

Nooit eerder zijn er zoveel orgelbeelden op één plek samengebracht, als in de tentoonstelling Straatbeeld in Museum Speelklok in Utrecht. In de tentoonstelling spelen kleurrijke orgelbeelden de hoofdrol; ze vertellen ieder hun verrassende, ontroerende of spannende verhaal. Ontmoet de historische figuren en sta oog in oog met enkele hedendaagse, levensechte houten beelden van de internationaal bekende houtsnijkunstenaar Peter Demetz. In Straatbeeld is van alles te zien, te doen en te beleven en wordt jong en oud ondergedompeld in de theatrale wereld van de straatorgelbeelden.

Zaalzicht tentoonstelling 'Straatbeeld'

Orgelbeelden spelen voor de orgelman al jarenlang een belangrijke rol. De straatmuziek en het straatbeeld zijn in de loop van de jaren veranderd. In de tentoonstelling is te zien hoe dat van invloed is geweest op de orgelbeelden zelf en wordt het erfgoed van honderd of meer jaren geleden verbonden met het heden.

Straatbeeld toont de orgelbeelden niet op hun orgel, maar laat ze dansen op de dansvloer, paraderen op de catwalk en muziek maken in het straatbeeld. Binnen de thema's muziek, mode en mens vertellen o.a. hofdansers uit de pruikentijd, spannend geklede 'cheerleaders' en herderinnetjes elk hun eigen verhaal. Bezoekers kunnen zelf een beeldengroep samenstellen voor een orgel of kiezen welke kledingcombinatie het best bij een bepaald orgelbeeld past. Ook kan men zelf als orgelbeeld op de foto in de tentoonstelling, die van 9 oktober 2020 t/m 9 mei 2021 te zien is.

Voorgangers en naamgenoten van houtsnijkunstenaar Peter Demetz maakten meer dan 100 jaar geleden de mooiste orgelbeelden in het Italiaanse Ortisei. Demetz ziet zichzelf in de lijn van deze traditie, maar maakt geen orgelbeelden. Zijn kunst wordt gevormd door levensechte, onbeschilderde en dromerige houten beelden, die geplaatst zijn in een theatrale setting. In de tentoonstelling Straatbeeld zijn enkele van Peters vooraanstaande kunstwerken van dichtbij te zien en kan de bezoeker de verschillen en overeenkomsten tussen de historische orgelbeelden en hedendaagse kunstwerken van Demetz zelf bewonderen.

Tentoonstelling 'Straatbeeld', t/m 9 mei 2021, Museum Speelklok, Steenweg 6, Utrecht. Website: www.museumspeelklok.nl.

Terug naar boven

De Pont museum, Tilburg: Hans Broek, The Things I Used to Do

De Pont museum in Tilburg opende donderdag 19 november 2020 opnieuw de deuren met de tentoonstelling The Things I Used to Do van de Nederlandse kunstenaar Hans Broek, wiens Amerikaanse landschapsschilderijen zich vanaf midden jaren negentig in de collectie van het museum bevinden. De tentoonstelling is de afgelopen twee weken ingericht en is nu voor het eerst voor het publiek toegankelijk. Broek heeft met zijn indrukwekkende serie een verrassend nieuw hoofdstuk aan zijn oeuvre toegevoegd: in negen, veelal monumentale doeken toont hij landschappen en bouwwerken die de stille getuigen zijn van de trans-Atlantische slavenhandel waarbij Nederland in vroeger eeuwen betrokken was. Een geschiedenis die nog steeds impact heeft op onze samenleving. Broek woonde ruim twintig jaar in Amerika. Daar ervoer hij de kloof tussen de witte en de Afro-Amerikaanse bevolking van dichtbij.

Hans Broek, 'Power Structure', 2020, 285 x 285 cm. Foto: G.J. van Rooij.

De wetenschap dat ooit een familielid indirect betrokken was bij de slavenhandel vormde voor hem een persoonlijke aanleiding voor deze serie. Broek baseerde zijn serie over het Nederlandse slavernijverleden op persoonlijk onderzoek ter plekke. Hij reisde onder meer naar Ghana, Senegal, Suriname en Curaçao en bezocht er locaties die in de zeventiende eeuw een belangrijke rol speelden in de trans-Atlantische slavenhandel.

Op zijn grote schilderijen getuigen gouverneurshuizen, forten, kerkers en celdeuren van een pijnlijke episode uit onze geschiedenis. Hij documenteert die plekken ogenschijnlijk zonder commentaar. Tegelijkertijd speelt Broek met schilderkunstige middelen om de kijker zowel te verleiden als te verwarren. Hij grijpt terug op de expressionistische stijl uit zijn vroege werk, gebruikt formaat om de toeschouwer te confronteren en werkt veel in zwart-wit als symbolische verwijzing naar ongelijkheid.

Hans Broek, The Things I Used to Do, 19 november 2020 t/m 18 april 2021, De Pont museum, Wilhelminapark 1, Tilburg. Website: www.depont.nl.

Terug naar boven

Kunstmuseum Den Haag: Joseph Sassoon Semah – Over Vriendschap…

Ballingschap, gastvrijheid en vriendschap zijn centrale thema's in het werk van Joseph Sassoon Semah (1948, Bagdad). Zelf wordt hij in 1950 met zijn ouders gedwongen te vertrekken uit Irak naar Israël en komt hij via Londen, Berlijn en Parijs in 1981 in Amsterdam terecht. In de tentoonstelling Over Vriendschap… brengt hij voor het eerst 36 architecturale modellen bijeen die hij maakte van huizen, een synagoog en school- en cultuurgebouwen die stammen uit de joods-liberale cultuur van zijn Babylonische joodse voorouders, een cultuur die volgens hem buiten de herinnering amper nog bestaat.

Joseph Sassoon Semah, Architecturaal model gebaseerd op de graftombe van Ezechiël, Irak. Foto: Kunstmuseum Den Haag.

Aan de wand hangen 86 tekeningen en objecten die aan de oude cultuur en ballingschap refereren. Deze werken zijn onderdeel van zijn onderzoeksproject On Friendship / (Collateral Damage) III – The Third GaLUT: Baghdad, Jerusalem, Amsterdam. Refererend aan zijn eigen GaLUT (Hebreeuws voor ballingschap) zijn het deze drie tolerante steden waar Sassoon Semah gastvrijheid heeft ervaren. Nu treedt hij op zijn beurt op als gastheer en vriend om zijn oorspronkelijke cultuur te delen. Bij wijze van welkom bevindt zich aan één van de ingangen van de tentoonstelling in de Projectenzaal van het Kunstmuseum de triptiek Joseph / YOSeF / Yusuf, een soort zelfportret met de naam van de kunstenaar in het Nederlands, Hebreeuws en Arabisch, vergezeld van een Grutto (de nationale vogel van Nederland), een Hop (de nationale vogel van Israël) en een Chukar Patrijs (de nationale vogel van Irak).

Zesentachtig tekeningen van schedels van mensen en de fauna van Irak—86 was de leeftijd van Sassoon Semahs grootvader toen hij overleed—staan bovendien symbool voor het verloren paradijs: de rechte lijnen voor de plattegrond van de vernietigde joodse wijk, het garen voor afmeting en territorium, het naaien zelf voor textiel als drager van informatie. Een typemachine met Hebreeuwse letters refereert aan de tweede ballingschap, die van Sassoon Semahs vader, een belangrijke advocaat in Israël. Het boek in de vitrine, de Talmud Bavli Tractate Pesachiem YaKNeHa'Z, is bewerkt: de toevoegingen van Sassoon Semah aan de typografie refereren aan zijn concept van architectuur in ballingschap. De abstracte vormen verwijzen naar Mondriaan, De Stijl en andere abstracte kunst in het Westen, de derde ballingschap. Zo is Over Vriendschap… in metaforische zin een ode aan een verloren cultuur, en tegelijkertijd een uitnodiging tot dialoog over de verschillende culturen.

In de museumwinkel is de nieuwe, Engelstalige publicatie Joseph Sassoon Semah: On Friendship / (Collateral Damage) III – The Third GaLUT: Baghdad, Jerusalem, Amsterdam te koop voor € 39.95.

Joseph Sassoon Semah – Over Vriendschap…, t/m 19 september 2021, Kunstmuseum Den Haag, Stadhouderslaan 41, Den Haag. Website: www.kunstmuseum.nl.

Terug naar boven

De Nieuwe Kerk, Amsterdam: History & Royalty. 600 jaar geschiedenis van De Nieuwe Kerk

Op zaterdag 5 december 2020 gaan de deuren van De Nieuwe Kerk Amsterdam open voor de tentoonstelling History & Royalty. 600 jaar geschiedenis van De Nieuwe Kerk. Als in een autobiografie voert De Nieuwe Kerk (gesticht in 1408) de bezoekers terug in haar geschiedenis, die onlosmakelijk verbonden is met die van Nederland en Amsterdam. Met als hoogtepunt Panorama Nieuwe Kerk, een nieuwe, vier meter hoge filminstallatie die de lange historie van deze nationale ontmoetingsplek in beeld brengt. De tentoonstelling gaat open op de dag van Sinterklaasavond, toepasselijk want Sint Nicolaas is de beschermheilige van Amsterdam. In de slotweek van History & Royalty is De Nieuwe Kerk weer het decor voor de Grote Amsterdam Quiz.

De Nieuwe Kerk, Amsterdam. Fotograaf Wim Ruigrok

De tentoonstelling is een tijdreis van ruim 600 jaar. De vele monumentale onderdelen van De Nieuwe Kerk vertellen tientallen historische verhalen. Zoals het verhaal van het graf van de 'Ridder van Jeruzalem' in een van de middeleeuwse kapellen, het verhaal van de niet gebouwde toren, dat van de onbekende huisvrouw, de geschiedenissen van de engelen in De Nieuwe Kerk, of de verhalen van de admiraals van de Republiek. Of neem de koninklijke ceremonies, tot en met de inhuldiging van koning Willem-Alexander en Máxima. Er zijn verhalen over de Beeldenstorm, de grote brand en de wederopbouw in de zeventiende eeuw, en er is het literaire pantheon van De Nieuwe Kerk, met gedenkstenen voor grote schrijvers als Hella S. Haasse, P.C. Hooft, Johan Huizinga, Multatuli en Vondel.

Alle interieuronderdelen doen mee: de glas-in-loodramen, de middeleeuwse fresco's, de grafmonumenten, het spectaculaire koperen koorhek, het imposante hoofdorgel. En twee normaal niet voor het publiek toegankelijke stijlkamers, die speciaal voor deze tentoonstelling worden opengesteld: de Kerkmeesterskamer en de Domineeskamer.

History & Royalty. 600 jaar geschiedenis van De Nieuwe Kerk, 5 december 2020 t/m 11 april 2021, De Nieuwe Kerk, Amsterdam. Website: www.nieuwekerk.nl.

Terug naar boven

Zeeuws Museum, Middelburg: H.E.L. - Jan de Prentenknipper

H.E.L is één van de afkortingen die Jan de Prentenknipper (1798 – 1870) gebruikte in zijn werk dat vol met Bijbelse verwijzingen zit. Hier staat het echter voor Hoop en Liefde, twee thema's die centraal staan in het werk van de Zeeuwse prentenmaker. H.E.L. slaat tegelijkertijd op het leven van Jan dat bepaald geen pretje was. Zonder vaste verblijfplaats zwierf hij met zijn gezin over de Zeeuwse eilanden. De tentoonstelling geeft een zo compleet mogelijk beeld van het leven en werk van de volkskunstenaar Jan Huiszoon, zoals zijn echte naam luidde.

Tentoonstelling H.E.L. - Jan de Prentenknipper in het Zeeuws Museum. Foto: Pim Top.

Voor de provincie Zeeland geldt hij als een provinciaal icoon. Zijn werk maakt deel uit van museale collecties maar bijzonder is dat er ook nog veel prenten in particulier bezit zijn. Door deze samen te brengen wordt niet alleen de unieke artistieke kwaliteit van het werk duidelijk maar krijgen we ook inzicht in de negentiende-eeuwse belevingswereld in Zeeland.

Illustrator Masha Krasnova-Shabaeva is uitgenodigd om het bewogen leven van Jan de Prentenknipper in de tentoonstelling te verbeelden. Haar stijl is een beetje surrealistisch. Geïnspireerd door kinderboeken, bouwt Krasnova-Shabaeva een droomwereld om haar karakters heen die vaak vanuit onmogelijke perspectieven worden weergegeven. Het sluit perfect aan bij het hallucinante levensverhaal van de Zeeuwse volkskunstenaar.

Op geheel eigen wijze geeft Jan Huiszoon, alias Jan de Prentenknipper, de wereld om hem heen weer. Hij trekt, soms samen met zijn gezin, van plaats naar plaats op zoek naar werk. Om het magere inkomen aan te vullen verkoopt hij zelfgemaakte bijbelprentjes. Zo nu en dan vindt hij onderdak bij een boer. In ruil voor een slaapplaats maakt hij dan een prent van de boerderij en het werk op het land. Jan zwerft o.a. over de eilanden Zuid-Beveland en Walcheren, door Zeeuws-Vlaanderen en Tholen.

Knippen is eigenlijk niet het juiste woord voor wat hij doet: Jan de Prentenknipper snijdt en beitelt de voorstellingen uit papier. Vervolgens plakt hij ze op een stevig stuk papier en beschildert ze met waterverf en soms ook met handgeschreven teksten. Zijn knipsels geven een bijzondere kijk op de negentiende-eeuwse Zeeuwse leefwereld.

H.E.L. - Jan de Prentenknipper, t/m 20 juni 2021, Zeeuws Museum, Abdij 3-4, Middelburg. Website: www.zeeuwsmuseum.nl.

Nationaal Glasmuseum, Leerdam: Bernardine de Neeve-prijs

De 9e Bernardine de Neeve-prijs gaat naar een volgende fase. De geselecteerde kunstenaars zijn bekend. De jury heeft uit de dertig inzendingen elf kunstenaars geselecteerd. Deze elf geselecteerden presenteren hun werk van 20 november t/m 31 januari 2021 in het Nationaal Glasmuseum in Leerdam. De coronaregels waren bij de beoordeling van de inzendingen nog steeds een belemmering, zodat werd besloten om voor de eerste juryronde een schriftelijke selectie te maken aan de hand van het ingezonden beeldmateriaal. Aan de jury, bestaande uit Christine Vanoppen (docent glaskunst Academie Berchem en glaskunstenaar); Anne Vanlatum (artistiek directeur MusVerre, Frankrijk); Sue Schiepers (kunsthistorica en galeriehoudster); Tomas Hilleband (kunstenaar /conservator en projectleider tentoonstellingen Museum JAN); Jens Pfeifer (kunstenaar en hoofd glasafdeling Gerrit Rietveld Akademie); Hein van de Water (gastdocent en kunstenaar) en Han de Kluijver, voorzitter (architect, glaskunstenaar), is door secretaris Piet Augustijn (eindredacteur Glas) gevraagd om een selectie van vijftien kandidaten te maken. De eerste tien (van hoogste naar laagste aantal punten) zouden dan worden opgenomen in de tentoonstelling. Uiteindelijk heeft dit geleid tot elf geselecteerden, waarvan negen vrouwen, die nu deelnemen aan de tentoonstelling.

Carl van Hees, 'Hommage aan het Triadische Ballet 2', 2020, gefused granulaat, gelijmd, gepolijst glas, h. 22 x 20 x 19 cm.

De geselecteerde kunstenaars zijn: Ellen Brouwers, Anne Büscher, Paul Funcken, Carl van Hees, Krista Israel, Sanja Medic, Barbara Nanning, Judith Roux, Jenny Ritzenhoff, Nataliya Vladichko en Elke Van Werde. Tijdens de tentoonstelling kiest dezelfde jury maximaal drie genomineerden om nieuw werk te maken voor de definitieve keuze. Daarvoor krijgen zij ieder een bijdrage van € 2000,-. In september 2021 presenteren de genomineerden zich met dit nieuwe werk, aangevuld met oudere werken, in Museum JAN in Amstelveen. Tijdens die tentoonstelling wijst de jury de winnaar aan van de Bernardine de Neeve-prijs 2021. De winnaar ontvangt een cheque van € 5000,-.

Bernardine de Neeve-prijs, 20 november 2020 t/m 31 januari 2021, Nationaal Glasmuseum, Lingedijk 28-30, Leerdam. Website: www.nationaalglasmuseum.nl.

Terug naar boven | LEES OOK DE KUNSTAGENDA