David Hockney: Van zwembadschilderij tot iPadschildering

Bozar pakt uit met een grote dubbeltentoonstelling van een van de meest bekende en invloedrijke hedendaagse kunstenaars, David Hockney (1937). Het is voor het eerst sinds 1992 dat in België weer op deze schaal werk wordt getoond van Hockney.

Door Joke M. Nieuwenhuis Schrama

De eerste tentoonstelling presenteert topstukken uit de collectie van de Tate Gallery uit Londen, vervaardigd door Hockney tussen 1954 en 2017, gedurende zijn lange en veelzijdige carrière. De tweede toont zijn meest recente werken, de 'iPad-schilderijen', onder de titel: 'De komst van de lente, Normandië 2020'. Hockney werd bekend als begaafd graficus, vernieuwend schilder en tekenaar, maar hij ontwikkelde in de loop der jaren ook zijn talent voor fotografie, decorontwerpen, video's en digitale schilderijen.

Bigger
Met zijn zwembadschilderijen werd Hockney wereldberoemd, het was zijn bekendste onderwerp in de zestiger jaren, maar hij bleef op dat thema ook later nog werken maken. Hockney was gefascineerd door licht, de transparantie van water en atletische mannenlijven. 'A Bigger Splash' is wel een van de bekendste schilderijen. In het Museum Ludwig in Keulen zag ik in 2012 'A Bigger Picture', een tentoonstelling met een reeks grote schilderijen en iPad-schilderijen waar geen einde aan leek te komen. De iPad is het medium dat hij vanaf 2010 ging gebruiken. In 2019 was de kunstenaar in Amsterdam bij de presentatie van de expositie 'Hockney-van Gogh' in het van Gogh Museum, met de focus op: Twee kunstenaars, één liefde: 'The Joy of Nature', een kleinere tentoonstelling met weer een andere inhoud.

Bigger Trees
De twee exposities in het Bozar zijn, zeker voor de Hockney-liefhebber, eigenlijk niet te missen. Aan het begin van het parcours wordt een video getoond waarin de kunstenaar via Zoom wordt geïnterviewd door de VRT. Hockney vertelt onder meer hoe het twaalf meter lange werk, met de eveneens lange titel: 'Bigger Trees Near Warter or ou Peinture en Plein Air pour l'age Post-Photographique', tot stand is gekomen. Dit werk uit 2007, opgebouwd uit vijftig doeken (olieverf), is te zien in de volgende ruimte. Hockney spreekt in het interview over de totstandkoming hiervan in de wij-vorm. Het lijkt me dan ook bepaald geen werk dat je alleen kunt maken. Voor dit werk was hij enkele maanden vanuit Los Angeles teruggekeerd naar zijn geboortestreek Yorkshire, in Engeland. Alles is naar de natuur geschilderd, in de open lucht, op een tijdstip waarop de bomen net in blad komen. In 2008 heeft hij het geschonken aan de Tate Gallery.

Young Contemporary
De Tate Collectie-expositie is chronologisch/thematisch opgebouwd en verrast door wat er allemaal te bekijken is. Tussen 1956 en 1958 kreeg Hockney op de Bradford School of Art een traditionele opleiding, waarbij tekenen naar het leven en de natuur nog voorop stond. Dat leidde tot schilderijen en litho's met donkere kleuren en een illusionistische ruimte. In 1959 begonnen de kunstopleidingen in Groot Brittannië in snel tempo te veranderen. Hockney schreef zich in voor een tweejarige cursus schilderkunst aan de Royal College of Art in Londen. Aan het eind van het eerste jaar bestond zijn productie in toenemende mate uit werken waarin hij zijn homoseksualiteit op de voorgrond plaatste, een geaardheid die toen in Engeland nog niet uit de criminele sfeer was gehaald. In 1961 nam de kunstenaar deel aan de jaarlijkse tentoonstelling van de Young Contemporaries in Londen. Deze expositie bracht een breed publiek in contact met de opkomende generatie Britse kunstenaars. Hockney werd ontdekt door John Kasmin, een galeriehouder die zijn officiële vertegenwoordiger werd. Door dit vroege commerciële succes had hij geld genoeg om naar Amerika te reizen.

Grafiek
De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik Hockney's grafiek niet kende. In het Bozar worden een paar series uit de Tate Collectie getoond. De serie etsen 'A Rake's Progress', tot stand gekomen tussen 1961 en 1963, maakte Hockney bekend in Amerika. De zestien etsen zijn geïnspireerd op satirische prenten over het achttiende-eeuwse Engeland, door de kunstenaar William Hogarth (1697-1764). In 1966 maakte Hockney in Beiroet tekeningen voor een reeks etsen, geïnspireerd op het werk van de Grieks-Egyptische dichter K.P. Kaváfis (1863-1933). De gedichten en etsen zijn zacht (homo) erotisch, niet openlijk seksueel. De dunne precieze lijnen die Hockney creëerde, passen bij de helderheid en eenvoud van de gedichten van de eveneens homoseksuele Kaváfis.

Tate
Hockney vertelde in het interview ook dat hij zijn schilderij 'My Parents' uit 1977 eigenlijk liever zelf wilde houden, maar dat de Tate Gallery het graag wilde hebben na het zien van het voltooide werk. De Tate Gallery verwierf Hockney's 'The First Marriage (A Marriage of Styles I)' in 1963. Sindsdien volgde het museum zijn carrière en ontwikkelde een band met de kunstenaar. Het grote werk 'Mr and Mrs Clark and Percy' is mijn favoriet. Het dubbelportret is vervaardigd tussen 1970 en 1971. Het toen pasgetrouwde jonge stel Ossie Clark en Celia Birtwell, vrienden van Hockney, zal anno 2021 om en nabij de tachtig zijn. Percy is al lang naar de kattenhemel.

De komst van de lente 2020
Onder het motto 'Do remember they can't cancel the spring' heeft Hockney met zijn iPad het ontluiken van de natuur vastgelegd in Normandië. Dat deed hij in samenwerking met de Royal Academy of Arts, tijdens de eerste lockdown in het voorjaar van 2020. Honderdzestien iPad-schilderijen worden getoond, afgedrukt op papier, alle in hetzelfde formaat. Hockney gebruikt het liefst de functie 'penseel' op zijn iPad, waarop hij overigens de tools heeft laten verfijnen. In een kabinet worden ook twee geanimeerde iPad-schilderijen getoond, met de illusie van beweging. Hockney heeft een malse regenbui 'geschilderd' op 30 mei 2020, ergens in een landschap. De regen hierin is geanimeerd, wat weer zijn liefde voor de transparantie van water weergeeft. Daar kun je werkelijk een poosje naar kijken.

Bekijk een korte video van VRT NWS over de tentoonstelling, via deze link.

DAVID HOCKNEY, Werken uit de Tate Collectie 1954-2017 en De komst van de lente, Normandië 2020, twee tentoonstellingen, waren van 8 oktober 2021 t/m 23 januari 2022 te zien in het BOZAR, Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel, België. Website: www.bozar.be.