over Het Beeldende Kunstjournaal

Uitgelicht
Berichten van musea, andere kunstpodia en uitgeverijen, met aansprekende tentoonstellingen en nieuwe kunstboeken, voor u geselecteerd door de redactie.

SCHUNCK, Heerlen: Keith Haring: Grace House Mural

Op 9 maart 2022 opent SCHUNCK Museum in Heerlen de tentoonstelling Keith Haring: Grace House Mural. De tentoonstelling toont vroeg werk (1980 - 1984) van de gevierde Amerikaanse kunstenaar Keith Haring, dat grotendeels bestaat uit tekeningen en schilderingen die hij maakte in openbare ruimtes, zoals het metrostelsel van New York. De focus van de tentoonstelling ligt op het spontane en performatieve karakter van Harings oeuvre. Zo worden de dertien wandstukken van de muurschildering Grace House Mural voor het eerst in Europa getoond. De tentoonstelling laat ook de intieme samenwerking en vriendschap zien tussen Haring, fotograaf Tseng Kwong Chi en choreograaf Muna Tseng in New York in de jaren tachtig.

Keith Haring tekenend in de New York City Subway, New York, 1983. Foto: Tseng Kwong Chi, © Muna Tseng Dance Projects, Inc. Artwork: © Keith Haring Foundation.

Haring maakte - verdeeld over drie verdiepingen - de Grace House Mural in 1983/84 in een New Yorks katholiek jeugdcentrum. De dynamische figuren op de muurschildering hebben een vloeiend en eenvoudig karakter en werden met precisie - zonder eerst te schetsen - in anderhalf uur tijd geschilderd. Haring wilde kunst voor iedereen toegankelijk maken en had daarom een voorkeur voor het schilderen in openbare ruimtes. Hij kwam tijdens zijn studie aan de School of Visual Arts in aanraking met graffiti en street art en maakte zelf uiteindelijk meer dan vijftig muurschilderingen. Vlak voordat het jeugdcentrum in 2016 verbouwd zou worden, werd de schildering gered. Helaas is ruim de helft van Harings andere muurschilderingen verloren gegaan.

In de jaren 80 tekende Haring zijn beroemde subway drawings in de New Yorkse metrostations, waarbij de metroreizigers als een toevallig publiek het proces aanschouwden. Haring was zich bewust van het spektakel dat hij daarmee creëerde en vroeg vriend en fotograaf Tseng Kwong Chi om hem vast te leggen tijdens het tekenen. De tekeningen geven een krachtige indruk van de veelal maatschappelijke en actuele thema's in Harings werk, zoals nucleaire energie, de televisiecultuur en andere populaire iconografie. De tentoonstelling toont zeven subway drawings, aangevuld met Tsengs foto's van een tekenende Haring in de metro.

Dans en beweging zijn bekende motieven in de beeldtaal van Haring. Minder bekend is dat hij diverse decorstukken maakte voor dansvoorstelling Epochal Songs (1982) van danser en choreograaf Muna Tseng (zus van Tseng Kwong Chi). Voor de tentoonstelling in SCHUNCK Museum werd een dynamische installatie gemaakt waarin de dansvoorstelling opnieuw tot leven wordt gewekt. Deze installatie komt voort uit een samenwerking tussen Muna Tseng, lichtdesigner Thomas Dunn en componisten Bruce Tovsky en Tracy Wuischpard. Tevens worden vijf originele tekeningen van Haring voor Epochal Songs getoond.

Gelijktijdig met de tentoonstelling verschijnt het boek Boundless Minds & Moving Bodies in 80's New York van de uitgevers DAP en NAI010. Het boek vertelt met veel beeld over de vriendschap en creatieve energie van de performatieve kunstenaars Keith Haring, Tseng Kwong Chi en Muna Tseng.

Keith Haring: Grace House Mural, 9 maart t/m 25 september, SCHUNCK Glaspaleis, Bongerd 18 in Heerlen. Website: www.schunck.nl.

Terug naar boven

Fotomuseum Den Haag: Jeroen Hofman, Eiland

"Er is een specifieke plek boven de grond waarop je de mensen beneden niet meer kunt verstaan en de vogels boven je net niet kunt grijpen. Deze volledige isolatie verscherpt mijn zintuigen." Fotograaf Jeroen Hofman (1976) werkt altijd vanaf een kraan op ongeveer 20 meter hoogte. Hofman heeft deze werkwijze ontwikkeld om zijn fascinatie voor gelaagdheid in landschappen in beeld te kunnen brengen. Hij toont niet alleen de oever van een rivier, maar de manier waarop deze hele rivierbedding door het landschap meandert. Hij ontstijgt hiermee letterlijk dat wat het menselijk oog doorgaans ziet. Het resultaat zijn foto's waarop voor- en achtergrond versmelten, als moderne diorama's.

Safehouse, Vlieland, 2019 © Jeroen Hofman. Courtesy Wouter van Leeuwen.

De afgelopen jaren reisde Hofman meerdere keren naar de Waddeneilanden en stelde in weer en wind zijn kraan op. Fotomuseum Den Haag toont in Eiland voor het eerst Hofmans nieuwe werk over dit bijzondere stukje Nederland.

De stedelijke dynamiek vindt Hofman fascinerend. Een groot contrast met zijn nieuwe werk, Eiland, maar die keuze maakte hij weloverwogen. De prikkels van de stad ervaart hij namelijk óók als een valkuil voor de ziel. Toen hij voor een dierbaar persoon naar Texel reisde om geliefde plekken uit haar jeugd vast te leggen, werd hij gegrepen door wat het eiland te bieden heeft. Er kwam een kalmte over hem heen die hij nooit eerder had gevoeld. "Ik werd overvallen door de plotse leegte en rust. De weilanden met schapen, de weidse door getijdenstromen mooi gevormde duinlandschappen. De snelle wisselingen van het weer. Spectaculaire wolkenluchten die in razend tempo de zon het landschap laten schilderen. Regenbuien, windstoten en de geur van dennenbomen meegevoerd op de zilte zeelucht. Rust", zo schrijft hij in de publicatie van uitgeverij Hannibal die bij de tentoonstelling verschijnt.

Al snel ontstond het plan om alle vijf de Waddeneilanden te fotograferen, maar wel op geheel eigen wijze. Het project Eiland is, net zoals de schilderijen van oude Hollandse meesters, een liefdesverklaring aan het landschap, geen toeristische brochure. Al fotograferend ging Hofman steeds abstracter werken. Landschappen gingen meer en meer uit vlakken, vormen en kleuren bestaan, met de horizon als vast gegeven. Op die manier heeft hij de uitgestrektheid van het vlakke Hollandse landschap op een indrukwekkende manier vastgelegd, met zo nu en dan een fotografisch uitstapje waarbij hij een festival, warme stranddag of dichte bossen fotografeerde. In Fotomuseum Den Haag worden de foto's op groot formaat getoond, om deze goed tot hun recht te laten komen. Van een afstand ziet de bezoeker vooral het lijnenspel, maar wie dichterbij gaat staan, ontdekt dat de details nog een ander verhaal vertellen.

Jeroen Hofman, Eiland, 19 maart t/m 19 juni 2022, Fotomuseum Den Haag, Stadhouderslaan 43, Den Haag. Website: www.fotomuseumdenhaag.nl.

Terug naar boven

Museum Arnhem: Van Links naar Rechts, Ten Minste Houdbaar Tot en Open

Museum Arnhem opent op vrijdag 13 mei 2022 feestelijk de deuren. Het publiek staat een spectaculair vernieuwd museum te wachten op de vertrouwde locatie op de stuwwal in Arnhem. Het museum voor moderne en hedendaagse kunst is onder meer uitgebreid met een tentoonstellingsvleugel, een nieuw depot en een gratis toegankelijke beeldentuin. Het museum opent met drie tentoonstellingen: Van Links naar Rechts, Ten Minste Houdbaar Tot en Open. Hoe komt het dat binnen een kunststroming de ene kunstenaar in de vergetelheid raakte en de andere niet?

Serge Attukwei Clottey, 'GBOR TSUI' (2019). Foto: Rachelle Stoffels.

Museum Arnhem staat bekend om zijn collectie Neo-realisme, met werken van kunstenaars als Dick Ket, Carel Willink en Pyke Koch. De tentoonstelling Van Links Naar Rechts biedt een nieuwe kijk op een eeuw Neo-realisme, waarbij de invloed van politieke spanningen in het Interbellum zichtbaar worden. De economische crisis van 1929 en de machtsovername van Hitler in Duitsland in 1933 raakten ook de kunst en de kunstenaars in Nederland. Door deze periode van politieke polarisatie verdwenen vooral sociaal geëngageerde en activistische kunstenaars voor lange tijd uit de kunstgeschiedenis. Met Van Links Naar Rechts presenteert Museum Arnhem een inclusiever beeld van het Interbellum dan voorheen. Herontdekkingen van progressieve kunstenaars zoals Berthe Edersheim, Harmen Meurs en Nola Hatterman, die voorheen letterlijk en figuurlijk links bleven liggen, worden getoond tegenover bekende namen als Willink, Raoul Hynckes en Pyke Koch.

Kan kunst veranderen hoe mensen omgaan met de Aarde? Klimaatverandering, natuurbehoud en milieuvervuiling zijn onderwerpen die steeds meer mensen in Nederland bezighouden. Tenminste Houdbaar Tot toont de verschillende manieren waarop kunstenaars vanaf de 17de eeuw tot nu de natuur verbeelden. Welke verhalen vertellen de landschappen, stillevens, planten en dieren over de relaties tussen mensen en natuur door de eeuwen heen? Welke verhalen vertellen ze niet… en waarom niet? Het merendeel van de 200 getoonde kunstwerken komt uit de collectie van Museum Arnhem. De presentatie is aangevuld met kunstwerken die speciaal voor de tentoonstelling zijn geleend of gemaakt. Er zijn kunstwerken die de uitbuiting van land en van mensen die erop leven aan de kaart stellen, vroeger en nu. Andere verbeelden een duurzame toekomst voor al het leven op Aarde.

Met de presentatie Open geeft Museum Arnhem een impuls aan de educatieve traditie, die door Pierre Janssen is gestart. Pierre Janssen was directeur van het museum van 1969-1982. De op beleving gerichte presentatie biedt bezoekers een verdiepende kijkervaring en nodigt hen uit werken op verschillende manieren te ervaren en deze ervaringen actief met elkaar te delen. Deze tentoonstelling laat publiekslievelingen zien, zoals zelfportretten van Dick Ket.

Drie tentoonstellingen: Van Links naar Rechts (13 mei – 23 november 2022), Ten Minste Houdbaar Tot (13 mei 2022 – 9 januari 2023) en Open (13 mei 2022 – 2024), Museum Arnhem, Utrechtseweg 87, Arnhem. Website: www.museumarnhem.nl.

Terug naar boven

Mondriaanhuis, Amersfoort: aankoop negen vroege Mondriaans

In het jaar dat Mondriaans 150e geboortejaar feestelijk wordt gememoreerd, verwerft het Mondriaanhuis, het geboortehuis van de schilder, negen vroege Mondriaans uit de periode 1899-1908. De uitzonderlijke aankoop is mogelijk gemaakt dankzij ruimhartige steun van onder andere de Vereniging Rembrandt en de gemeente Amersfoort. De nieuwe aanwinsten zijn sinds 15 februari te zien. Het Mondriaanhuis had de werken sinds 2010 in langdurige bruikleen van een erfgenaam van kunstverzamelaar Dr. J.F.S. Esser. Na overlijden van deze eigenaar dreigden ze voor het publiek verloren te gaan. Door intensief contact met de erven is het gelukt de schilderijen en tekeningen definitief te behouden voor het Nederlands openbaar kunstbezit.

Piet Mondriaan, 'De Lappenbrink, gezicht op de Nieuwstraat', zwart- en kleurkrijt op papier, 1899, 45 x 61 cm.

Piet Mondriaan (1872, Amersfoort – 1944, New York) leerde op vroege leeftijd het tekenen en schilderen van zijn vader en oom Frits. Na zijn lerarenopleiding handtekenen verhuisde hij in 1892 naar Amsterdam en studeerde hij aan de Rijksacademie. Zijn vroege werk, rond 1900, is nog figuratief en ambachtelijk, al zijn er al wel tekenen van vernieuwing te zien. Zijn onderwerpkeuze is traditioneel: boerderijen, landschappen, dorpsgezichten, bloemen en portretten. Pas na zijn vertrek naar Parijs in 1911 zien we een omslag naar meer abstract werk.

De negen verworven werken maakten deel uit van een omvangrijke collectie Nederlandse kunst uit begin vorige eeuw, die in de jaren 1906-1912 werd bijeengebracht door huisarts, plastisch chirurg, schaakkampioen, zakenman én kunstverzamelaar Dr. J.F.S. Esser (1877-1946). Tot zijn patiëntenkring behoorden o.a. de schilders Jan Sluijters en George Hendrik Breitner. Via hen kwam Esser ook met andere jonge, talentvolle kunstenaars in contact, waaronder Piet Mondriaan. Op het hoogtepunt bestond zijn verzameling uit 800 werken, waarvan 80 van Mondriaan. Na Essers dood werd de collectie die resteerde (een deel van de verzameling liet de arts namelijk al in 1919 weer veilen) verdeeld over zijn erfgenamen.

Negen vroege Mondriaans, sinds 15 februari 2022, Mondriaanhuis, Kortegracht 11, Amersfoort. Website: www.mondriaanhuis.nl.

Terug naar boven

Drents Museum, Assen: Tolerance Test van Charlotte Schleiffert

De fantasiewezens van kunstenaar Charlotte Schleiffert kolken, leven en staan in brand. En voor het eerst zijn ze in een kring bijeengekomen… Sinds zondag 20 februari tot en met 8 mei 2022 presenteert het Drents Museum in Assen de theatrale tentoonstelling Tolerance Test waarin vijftien monumentale large drawings van Schleiffert voor het voetlicht komen. Het werk Mr. Johnson uit 2011, dat deel uitmaakt van de kring, heeft het museum net aangekocht met steun van de Stichting Vrienden van het Drents Museum.

Charlotte Schleiffert, 'Tolerance Test', 2022, fotograaf Matthijs Immink.

Het Drents Museum is het startpunt van de landelijke tour die Tolerance Test maakt langs diverse musea en tentoonstellingsruimten, waaronder Rijksmuseum Twenthe en Singer Laren. Tolerance Test presenteert een selectie van vijftien van de large drawings van Charlotte Schleiffert. In deze grote tekeningen - sommige meer dan 3,5 meter hoog - verbeelden grillige en flamboyante mens-dierwezens maatschappelijk actuele thema's als ongelijkheid, macht, massamedia, consumentisme, erotiek, status en identiteit. In de tentoonstelling worden de tekeningen in een kringopstelling geplaatst - bezoekers bekijken de werken vanuit het midden - en theatraal gepresenteerd met inzet van audioverhaal en belichting. De presentatie test de tolerantie van het publiek: in hoeverre kan het de ongelijkheid in de huidige samenleving, die Schleiffert in haar tekeningen toont, nog onder ogen zien?

Voor het Drents Museum past Tolerance Test in een reeks van tentoonstellingen van vrouwelijke kunstenaars. Bovendien sluit de tentoonstelling aan bij de collectiepijler hedendaags realisme. Algemeen directeur Harry Tupan: 'Wij vinden het belangrijk dat we door deze indrukwekkende opstelling van tekeningen van Schleiffert actuele maatschappelijke thema's voor de bezoekers inzichtelijk maken. Daarnaast zijn we ook heel blij dat we middels een schenking van onze Stichting Vrienden de tekening Mr. Johnson hebben kunnen aankopen. Schleiffert behoort tot de meest vooraanstaande kunstenaars in Nederland en is nog niet in onze collectie vertegenwoordigd. Bovendien verzamelen we nadrukkelijk op figuratief werk van vrouwelijke kunstenaars'.

Bij de tentoonstelling Tolerance Test zijn ook speciale voorstellingen in het Drents Museum geprogrammeerd, waarbij actrice Kimberley Agyarko in de cirkel de dialoog aangaat met de fantasiewezens én met het publiek. De voorstellingen vinden plaats op zondag 24 mei en 1 april, aanvangstijd is 13.00 uur en het duurt circa 60 minuten. Toegang € 6 (exclusief museumentree).

Tolerance Test, Charlotte Schleiffert, t/m 8 mei 2022, Drents Museum, Brink 1, Assen. Website: https://drentsmuseum.nl.

Terug naar boven

Kunsthal KAdE, Amersfoort: Schurend Paradijs

In Kunsthal KAdE is momenteel de tentoonstelling 'Schurend Paradijs' te zien, waarin twaalf hedendaagse kunstenaars zijn uitgenodigd te reflecteren op het utopische ideaal van een maakbare wereld, binnen een wereld die allesbehalve maakbaar blijkt. In 2022 is het 150 jaar geleden dat Piet Mondriaan in Amersfoort geboren werd. De tentoonstelling 'Schurend Paradijs' start vanuit zijn zoektocht naar een 'Aards Paradijs': een modernistische droom van een maakbare wereld op basis van vorm en stijl, waarin de mensen vanuit vrijheid naar het ware, goede en schone streven.

Zaaloverzicht Schurend Paradijs in Kunsthal KAdE en de Elleboogkerk. LOLA Landscape Architects, Eruptie, 2022. Foto: Mike Bink.

En de mensch? Deze moet niet op-zich-zelf zijn en eveneens slechts een gedeelte van het geheel. Wanneer hij, aldus, niet meer zijn individualiteit voelt, zal hij gelukkig zijn in het aardse paradijs door hem zelf geschapen. (Piet Mondriaan, Parijs, 1926). Het lukte Mondriaan min of meer zijn paradijs te verwezenlijken, in zijn kunst en zijn ateliers. In zijn persoonlijke zoektocht naar zijn ideaal liet Mondriaan het natuurlijke achter zich, en bracht er geconstrueerde ordening voor in de plaats.

In de hedendaagse kunst lijkt het ideaal van een maakbare wereld naar de achtergrond verdwenen. In plaats daarvan is er reflectie op de wereld en maatschappij. Honderd jaar na Mondriaans droom lijkt onze wereld namelijk allesbehalve een paradijs. Klimaatverandering, milieuvervuiling, virussen en onderlinge spanning zijn voelbare dreigingen. In plaats van dat kunstenaars ons een na te streven utopie voorspiegelen, proberen zij juist de huidige staat van zijn te analyseren, en de toeschouwer door middel van een ervaring te wijzen op de realiteit waarin wij leven. Heeft het nog zin te dromen over een 'Aards Paradijs'?

Twaalf hedendaagse kunstenaars zijn door Kunsthal KAdE uitgenodigd om een ruimte te vullen met hun blik op de chaotische wereld van vandaag. Deelnemende kunstenaars: Sander Breure & Witte van Hulzen, Hadassah Emmerich, Gijs Frieling, Anne Duk Hee Jordan, Alexandra Kehayoglou, LOLA Landscape Architects, MAISON the FAUX, Paul Morrison, Marcel Pinas, Tanja Smeets, Philip Vermeulen en Melanie Smith. Voor het eerst wordt ook een tweede locatie gebruikt voor de tentoonstelling, namelijk de Elleboogkerk. Er zijn ook schilderijen te zien van Armando, Sebastiaan Bremer, Sanam Khatibi, Maria Klabin, Friedrich Kunath, Simphiwe Ndzube, Erwin Olaf, Olphaert den Otter, Michael Raedecker, Marina Rheingantz, Rinus Van de Velde en Matthew Wong.

Schurend Paradijs, t/m 3 juli 2022, KAdE, Kunsthal in Amersfoort, Eemplein 77 (Eemhuis) en de Elleboogkerk, Langegracht 36, Amersfoort. Website: www.kunsthalkade.nl.

Terug naar boven

Museum Kranenburgh, Bergen NH: Leo Gestel op Mallorca

Vanaf zaterdag 16 april 2022 toont Museum Kranenburgh Leo Gestel op Mallorca, een uniek overzicht van het spectaculaire en kleurrijke werk dat schilder Leo Gestel maakte tijdens zijn verblijf op Mallorca in 1914. Gestel verblijft een periode van vier maanden op het Spaanse eiland en maakt hier, gebiologeerd door het landschap, in hoog tempo een groot aantal schetsen en schilderijen. De serie werken vormt een experimenteel hoogtepunt in de moderne Nederlandse kunst, maar werd nog niet eerder in een tentoonstelling bijeengebracht. Leo Gestel geldt als een van de grote vernieuwers van de beeldende kunst in Nederland. Zijn vernieuwingsdrang komt volledig tot uitdrukking in zijn verbeeldingen van de heuvels, boomgaarden, baaien en havens van Mallorca.

Leo Gestel, 'Landschap met bomen', 2014, olieverf op doek. Privécollectie. Foto Michel Claus.

Wanneer Gestel in de herfst van 1913 bij Bergen buiten aan het schilderen is, maakt hij met zijn vriendin An Overtoom en het schilderspaar Else Berg en Mommie Schwarz plannen om in een warm oord verder te werken. Het wordt Mallorca, waar ze in 1914 vier maanden verblijven. Kunstverzamelaar Piet Boendermaker en zijn vrouw Marie voegen zich ook korte tijd bij hen. Gestel gedraagt zich op Mallorca niet bepaald als een toerist; hij werkt juist als een bezetene en gaat helemaal op in de natuur. Met zijn kunstenaarsoog onderzoekt hij op het eiland het licht, het land en het omringende water. Alles ontleedt hij met een analytische blik, op zoek naar structuur en ritme. En in heldere, soms doorschijnende kleuren laat hij het licht tot leven komen. Zijn experimenteerdrift krijgt een belangrijke, nieuwe impuls en met zijn geabstraheerde, deels aan het kubisme en futurisme ontleende stijl bereikt hij een hoogtepunt in zijn oeuvre.

Na een aansluitend verblijf in Madrid keren de schilders in juli in Nederland terug. Kort daarna breekt de Eerste Wereldoorlog uit, die een einde maakt aan de internationale uitwisseling. Gestel zal zich in Nederland manifesteren als een van de kernleden van de Bergense School. In de tentoonstelling zijn enkele, eveneens op Mallorca vervaardigde werken van Else Berg en Mommie Schwarz te zien, evenals werken die Gestel op de terugweg tijdens een verblijf in het stadse Madrid maakte. Ze maken nog eens extra duidelijk hoe sterk het Mallorcaanse landschap (vooral) Gestel heeft geïnspireerd.

Gastcurator en Gestel-expert Caroline Roodenburg-Schadd stelde de tentoonstelling samen met een groot aantal bruiklenen uit Nederlandse en buitenlandse musea en uit kunst- en privécollecties. Bij de tentoonstelling verschijnt ook een publicatie, Leo Gestel op Mallorca, Caroline Roodenburg-Schadd, Waanders Uitgevers, 2022. Prijs €23,95.

Leo Gestel op Mallorca, 16 april t/m 18 september 2022, Museum Kranenburgh, Hoflaan 26, Bergen NH. Website: www.kranenburgh.nl.

Terug naar boven

Collectie M Leuven breidt uit met 60 hedendaagse kunstwerken

De collectie van M Leuven breidt in één klap uit met 60 werken van hedendaagse kunstenaars. Met dank aan de Vlaamse overheid: die kocht in 2021 voor bijna 4 miljoen euro aan kunst om de sector te steunen. M was nauw betrokken bij de selectie van de werken, en krijgt er nu dus 60 langdurig in bruikleen. In 2021 maakte de Vlaamse overheid een uitzonderlijk groot budget van 3,98 miljoen euro vrij voor de Collectie van de Vlaamse Gemeenschap. Dat is een verzameling van ruim 18.000 werken, die samen een volledig beeld geven van kwaliteitsvolle en internationaal relevante (hedendaagse) Vlaamse kunst. Met die bijna 4 miljoen kocht de Vlaamse overheid 281 werken van 180 kunstenaars. "Heel wat beeldende kunstenaars hadden bij gebrek aan ondernemingsnummer geen recht op steunmaatregelen zoals de culturele activiteitenpremie," aldus Vlaams minister van Cultuur Jan Jambon. "Met deze aankopen willen we hen ondersteunen tijdens deze coronacrisis." De selectie gebeurde door een commissie van onafhankelijke curatoren en experten uit de zes Vlaamse musea voor hedendaagse kunst.

'Je fais ce Que je veux #06', Leen Voet, 2019-2021, Collectie Vlaamse Gemeenschap © Leen Voet & Baronian Xippas (foto: Kristien Daem).

M Leuven is een van die musea, naast M HKA, S.M.A.K., Mu.ZEE, Middelheimmuseum en Fotomuseum Antwerpen. De werken maken voortaan deel uit van de Collectie van de Vlaamse Gemeenschap, maar de musea krijgen ze langdurig in bruikleen. Van de 281 aangekochte werken gaan er dus 60 naar M Leuven. In totaal zijn ze van 33 kunstenaars, die actief zijn in uiteenlopende media: schilderkunst, tekeningen, beeldhouwkunst, fotografie, videokunst en installaties. Bij de selectie lag de nadruk op sociale en politieke thema's, identiteit, ecologie, etnisch-culturele diversiteit, de aanwezigheid van vrouwelijke kunstenaars en een herwaardering van ambachtelijke procedés.

Bij de kunstenaars van wie werk naar M komt, zijn onder meer huidige M-resident Tom Hallet, Oriol Vilanova, Vincent Geyskens, Tina Gillen, Aleksandra Chaushova, Yannick Ganseman en Dirk Braeckman. Rond een van hen, Leen Voet, organiseert M volgend jaar een solotentoonstelling. Voet (°1971) breidt haar schilderkunst graag uit met objecten, tekeningen en ruimtelijke installaties. Heldere tonen karakteriseren haar werk. Van haar werden drie duo's van schilderijen aangekocht uit de reeks 'Je fais ce que je veux' (2019-2021).

60 hedendaagse kunstwerken, permanent, M - Museum Leuven, L. Vanderkelenstraat 28, Leuven, België. Website: www.mleuven.be.

Terug naar boven

Brutus, Rotterdam: Brutus ontwaakt

Op 11 maart opent Brutus, voorheen AVL Mundo, een nieuwe Rotterdamse kunstinstelling gevestigd in een voormalig havencomplex in het opkomend en creatief M4H havengebied in Rotterdam West. Het complex beslaat in totaal 4.000m2 en herbergt verschillende grote en kleine industriële tentoonstellingsruimtes en een beeldentuin. Brutus presenteert zich als een artist driven playground waar makers carte blanche krijgen om te experimenteren. Onder de titel 'Obsessions' presenteert Brutus een openingsprogramma met nieuw werk van L.A. Raeven, een expositie van opkomend talent Alexandra Phillips (US) en een installatie van Atelier Van Lieshout. Het kunstenaarsduo L.A. Raeven presenteert 'What did I do wrong?'. De pijn en wellicht verwarring die een meisje voelt bij een eerste menstruatie vallen in het niet bij de maatschappelijke krachten die in werking treden zodra een meisje vrouw en vruchtbaar wordt. De meisjes in 'What did I do wrong?' weigeren een passieve rol te spelen in het spel van macht, eer en controle. Zij weigeren het maatschappelijke keurslijf dat hun reproductieve vermogen koppelt aan gedragsbeperking en preutsheid. Zij komen in opstand tegen genormaliseerd geweld, de emotieloze samenleving en alles wat fake is, en slaan terug met het bloed waar het allemaal mee begint.

'What did I do wrong', Courtesy L.A.Raeven-edbprojects.

Afgedankte huishoudsponsjes, vormeloos verpakkingsmateriaal, wattenstaafjes, kledingetiketten en plastic doppen. Het zijn anonieme massaproducten die in de handen van Alexandra Phillips transformeren tot kunst. Ze vervormt en combineert ze in onverwachte composities waardoor de objecten een onverwachte zeggingskracht krijgen. Phillips is een materiaalkunstenaar met veel aandacht voor textuur, reliëf, vorm en kleur maar zoekt ook altijd naar het verhaal onder de huid van het materiaal. Over de productieketens waar die grondstof voor haar werk aan ontsprongen is. Over consumptie en waardering. Over hoe speciaal het gewone kan zijn.

In 'Kelder' van Atelier Van Lieshout dwaal je rond in een ondergronds gebeuren, dingen die het daglicht niet kunnen verdragen. Hier worden geheimen bewaard waar een bedompte lucht omheen hangt. Maar het onderaardse is ook de plek om het kwetsbare te conserveren en biedt een schuilplaats tegen een al te indringerige buitenwereld. In 'Kelder' daal je af in de menselijke geest met al zijn tegenstrijdigheden. Buiten bereik van het felle zonlicht gedijt het slechte en woekert het goede. 'Kelder' is een surrealistische parallelwereld waar de moraal even buitenspel is gezet.

Het hele jaar door gaat Brutus samenwerkingen aan met culturele initiatieven uit Rotterdam en daarbuiten. Kijk voor het complete tentoonstellings- en activiteitenoverzicht, actuele data en tickets op brutus.nl of volg Brutus via Instagram en Facebook.

Obsessions, 11 maart t/m 29 mei 2022, Brutus, Keileweg 10-18, Rotterdam. Website: www.brutus.nl.

Terug naar boven

Museum Depont, Tilburg: Kara Walker, A Black Hole is Everything a Star Longs to Be

Door het Amerikaanse vaktijdschrift Artforum aangemerkt als 'best show of 2021' met een catalogus die in de New York Times werd uitgeroepen tot een van de beste kunstpublicaties van het jaar, is vanaf 19 februari 2022 in De Pont de unieke tentoonstelling Kara Walker – A Black Hole is Everything a Star Longs to Be te zien. De expositie omvat ruim 650 tekeningen, schetsen, collages, knipsels en tekstwerken uit het privéarchief van de kunstenaar. De tentoonstelling beleefde zomer 2021 haar première in het Kunstmuseum Basel en verhuisde in het najaar naar de Schirn Kunsthalle Frankfurt.

Zaaloverzicht Kara Walker in De Pont museum, Tilburg. Foto: Eddo Hartmann. © Kara Walker, courtesy of Sikkema Jenkins & Co., New York; Spru¨th Magers, Berlin.

In De Pont ontvouwt 'A Black Hole...' zich in een genereuze opstelling in de architectuur van de voormalige wolspinnerij. In Tilburg zijn vijf van Walkers animaties en stop-motion videos aan de tentoonstelling toegevoegd, waaronder het recente Prince McVeigh and the Turner Blasphemies (2021). De Pont kocht dit werk onlangs voor de collectie aan.

Walker kreeg begin jaren negentig bekendheid met panorama's van geknipte zwart-wit silhouetten waarin ze de toeschouwer op een sprookjesachtige maar ook uitdagende manier confronteert met onderwerpen die vaak onbesproken bleven: de geschiedenis van slavernij, de verhoudingen tussen zwart en wit, seksualiteit en racisme. Er volgden animaties en stop-motionvideo's en later grote sculpturale installaties. De 13 meter hoge fontein Fons Americanus, die in 2019 in de Turbine Hall in het Londense Tate Modern was te zien, is daarvan een indrukwekkend voorbeeld. Met de openbaring van haar persoonlijke archief biedt Walker nu een blik op het scheppingsproces dat aan haar uiteenlopende oeuvre voorafgaat. Daarmee geeft ze niet alleen verschillende bronnen prijs; de bezoeker krijgt ook het gevoel over de schouder van de kunstenaar mee te kijken. In tegenstelling tot de gestileerde silhouetten en strak geregisseerde installaties vallen haar tekeningen op door directheid en hun persoonlijke, vaak dagboekachtige karakter.

Walker reageert snel, impulsief en soms subversief op politiek-maatschappelijke ontwikkelingen en brengt deze in verband met de geschiedenis die eraan ten grondslag ligt. Zo wil ze zicht krijgen op de gevolgen van de trans-Atlantische slavenhandel voor onze tijd en voor haar eigen identiteit: haar positie als vrouw, zwarte vrouw en zwarte vrouwelijke kunstenaar. Maar de overweldigende variëteit aan technieken en experimenteerdrang toont tegelijkertijd het plezier van het maken en die genereert een aanstekelijke energie. Met de poëtische en dubbelzinnige titel A Black Hole is Everything a Star Longs to Be, afkomstig van een werk uit 2012, stelt Walker de autonomie van de kunstenaar centraal en verzet ze zich tegen dienstbaarheid aan het patriarchaat, de kunstmarkt of de kunstgeschiedenis.

Bij de tentoonstelling verscheen de rijk geïllustreerde catalogus Kara Walker – A Black Hole is Everything a Star Longs to Be, Drawings 1992–2020, JRP|Editions, Zwitserland, 598 p., Prijs € 60,00.

Kara Walker, A Black Hole is Everything a Star Longs to Be, t/m 24 juli 2022, De Pont museum, Wilhelminapark 1, Tilburg. Website: www.depont.nl.

Terug naar boven

Chabot Museum, Rotterdam: Het wordt reusachtig goed

De tentoonstelling 'Het wordt reusachtig goed' toont hoogtepunten en bepalende momenten uit het brede oeuvre van de kunstenaar Henk Chabot (1894-1949). Zijn inspiratie voor vaak monumentale en eigenzinnige schilderijen van landschappen, mensen en dieren haalde hij voor een groot deel uit zijn directe woon— en werkomgeving aan de Rotte en zijn verbondenheid met de bewoners van het gebied. Maar ook andere gebieden in Nederland zocht hij bewust op, samen met vrienden, om daar een subliem landschap in zich op te nemen om dat later in zijn werk sterk en geconcentreerd weer te kunnen geven, zoals bijvoorbeeld de korenvelden bij Nijkerk of de Bloeiende Betuwe.

Henk Chabot (1894-1949), 'Landschap (Berkelseweg), na 1945', collectie gemeente Lansingerland.

De titel van de tentoonstelling is ontleend aan een uitspraak van kunstenaar Charley Toorop (1891 – 1955) uit een brief aan Chabot in 1940, kort voor het uitbreken van de oorlog. Met Charley Toorop was hij goed bevriend, ze wisselden veel ervaringen uit en schreven elkaar brieven. Recent is een tot dusver onbekende foto gevonden waarop Charley Toorop op straat aan het werk is in Westkapelle in 1933. De foto is door Chabot gemaakt. Toorop kwam met regelmaat op Walcheren en Chabot verbleef acht maanden in Vrouwenpolder in 1933. Het is in Vrouwenpolder dat Chabot zijn 'grote vorm en kleur' ontdekt. Hier hakt hij beelden direct uit steen en schildert hij zwaar pasteus grote doeken van de Zeeuwse dorpsbewoners, de akkers met klei achter de duinen en de woeste zee.

De collectie van het Chabot Museum is in de afgelopen jaren uitgebreid met belangrijke schenkingen en langdurig bruiklenen waaronder een recent bruikleen van 18 schilderijen van Chabot uit de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen. Deze werken zijn voor het merendeel in 1955 als een representatief ensemble uit het oeuvre van Chabot aangekocht van de weduwe van Chabot.

De gemeente Lansingerland geeft een kunstwerk van Henk Chabot (1894 – 1949) vanaf 3 mei in bruikleen aan het Chabot Museum in Rotterdam, voor de tentoonstelling 'Het wordt reusachtig goed – Vriendschappen en verbindingen'. Wethouder van cultuur Titia Cnossen ontving directeur Chabot Museum Jisca Bijlsma in het gemeentehuis van Lansingerland om het landschap, dat niet eerder voor publiek is getoond, voor het eerst te bekijken.

Het wordt reusachtig goed, vanaf 3 mei 2022, Chabot Museum, Museumpark 11, Rotterdam. Website: www.chabotmuseum.nl.

Terug naar boven

België-Argentinië. Trans-Atlantische modernismen, 1910-1958

België en Argentinië hebben meer gemeen dan men zou vermoeden! Dit verrassend verhaal wordt verteld in deze bijzondere tentoonstellingen die de artistieke banden onderzoekt tussen België en Argentinië in de periode 1910 tot 1958.  Er wordt ingezoomd op het kunstenaarsnetwerk van drie figuren die direct of indirect met elkaar in contact stonden. De Belgische-Argentijnse kunstenaar Julio Payro die een levenslange vriendschap met Paul Delvaux uitbouwde, de Belgische kunstenaar Victor Delhez, die na de dood van zijn ouders uitweek naar Argentinië  en de Argentijnse advocaat Ignacio Pirovano, vriend van en verzamelaar van het werk van Vantongerloo. Er is werk te zien van modernisten uit België en Argentinië: met Victor Delhez, Frans Masereel, Marthe Donas, Paul Delvaux, Georges Vantongerloo, Anne Bonnet, Jo Delahaut en Alejandro Xul Solar, Emilio Pettoruti, Raquel Forner, Tomas Maldonado, Victor Magariños, Juan Del Prete.  Om het overzicht te bewaren zal de Mu.ZEE-tentoonstelling voornamelijk inzoomen op het kunstenaarsnetwerk van drie personen die direct of indirect met elkaar in contact stonden.

Victor Delhez, 'Compositie met driehoek', ca. 1926 (Copyrights: FIBAC, Antwerpen).

Julio Payró (1899-1971) studeerde aan de Brusselse academie, behoorde tot de lokale kunstenaarskring in Ukkel en bouwde een levenslange vriendschap uit met Paul Delvaux. Toen hij in 1923 naar Argentinië terugkeerde, werd hij er een van de belangrijkste kunstcritici en kunsthistorici, en richtte hij de eerste Argentijnse leerstoel in de kunstgeschiedenis op. België behield altijd een belangrijke plek in zijn professionele (artistieke) activiteiten.

Victor Delhez (1902-1985), een Belgische kunstenaar die hoofdzakelijk bekendstaat om zijn houtgravures, emigreerde na de tragische dood van zijn beide ouders in 1925 naar Argentinië. Zijn fantastieke, nachtmerrieachtige houtsnedenreeksen als Duizend en één Argentijnse nachten, Bouwkunst en Heimwee, Dodendans en zijn illustraties bij Les Fleurs du Mal van Baudelaire lieten een diepe indruk na op sociaal-realistische kunstenaars als Antonio Berni.

Ignacio Pirovano (1909-1980) was advocaat, schilder, directeur van het museum voor decoratieve kunsten (1937-1955) én een goede vriend en mecenas van de Belg Georges Vantongerloo. De inspanningen van Pirovano hebben gezorgd voor een grote weerklank van Vantongerloos theorieën en kunst in het werk van verschillende Argentijnse kunstenaars, onder wie Victor Magariños met zijn kosmologische kunstwerken, Lidy Prati, Tomas Maldonado, Migual Angel Vidal of Eduardo McEntyre.

De trans-Atlantische verhalen en netwerken hebben de weg naar de geschiedenisboeken nog maar amper gevonden. Mu.ZEE acht de tijd rijp om de kunstgeschiedenis mee te doen herbronnen en ziet het als zijn missie om dergelijk nieuw onderzoek ruimte te geven en een breed publiek kennis te laten maken met een andere, meer globale kunstgeschiedenis.

België-Argentinië. Trans-Atlantische modernismen, 1910-1958, t/m 12 juni 2022, Mu.ZEE, Romestraat 11, Oostende, België. Website: www.muzee.be.

Terug naar boven

Eye Filmmuseum, Amsterdam: Guido van der Werve, Tastbare futiliteit

Hoge pieken, diepe dalen – het werk van kunstenaar Guido van der Werve zit er vol mee. In zijn films legt hij performances vast waarin hij de strijd aangaat met zichzelf: op hardloopschoenen, achter de piano of in thermo-ondergoed, altijd in het zwart. In Nederland is Guido van der Werve een van de belangrijkste vertegenwoordigers geworden van een jongere generatie filmende kunstenaars. In bijna twintig jaar tijd heeft hij een volstrekt eigenzinnig oeuvre opgebouwd, rondom een persoonlijke en filosofische benadering van zijn verheven dromen enerzijds en een enigszins verwonderde blik op de banaliteit van het alledaagse anderzijds.

Guido van der Werve, 'Nummer vier, I don't want to get involved in this. I don't want to be part of this. Talk me out of it', 2005; courtesy of the artist and GRIMM Amsterdam | New York.

In deze eerste grote overzichtstentoonstelling van zijn werk is een ruime selectie uit zijn oeuvre te zien.

Van der Werve gebruikt zijn persoonlijke gemoedstoestand als uitgangspunt. Zijn werk heeft dan ook een sterk autobiografisch karakter, en is nauw verweven met zijn leven. De kunstenaar is geïnteresseerd in de directe manier waarop muziek mensen kan raken – met zijn films streeft hij hetzelfde na. Muziek, vaak gecomponeerd en uitgevoerd door Van der Werve zelf, speelt dan ook een grote rol. De keuze om films te maken ontstond toen hij als bijbaan in een bioscoop werkte: ‘Ik zag mensen na de film naar buiten komen: soms huilend, soms lachend, altijd geraakt. Dat wilde ik ook teweegbrengen.’

In de wereld van Van der Werve zijn romantiek, de natuur en het sublieme nooit ver weg. We zien de hoofdpersoon, door hem zelf vertolkt, als een nietige en eenzame figuur in een overweldigende natuur. Hij zwerft door spectaculaire berglandschappen, zwemt in een majestueuze rivier of speelt piano op een vlot op een Noord -Europees meer. Ook brengt hij een heel etmaal op de Noordpool door terwijl de aarde 24 uur onder hem ronddraait. Van der Werve maakt het zichzelf bepaald niet gemakkelijk. In zijn films legt hij zijn buitengewone inspanningen vast. Zoals bijvoorbeeld een epische triatlon waarin hij van Warschau naar Parijs zwemt, fietst en loopt of een twaalf uur durende ultramarathon rondom zijn eigen huis in Finland. Maar ook extreme kou, vuur en eenzaamheid teisteren de hoofdpersoon.

Zodoende worden we deelgenoot gemaakt van een groots en meeslepend leven. De extreme en uitputtende bezigheden voeren naar existentiële vragen, vragen over de zin van het leven en de schijnbare nutteloosheid van het bestaan. In 2016 redde Van der Werves extreme gedrevenheid letterlijk zijn leven. Na een zwaar verkeersongeluk herstelde hij wonderbaarlijk, dankzij zijn uitzonderlijke mentale en fysieke conditie. Dat bijzondere verhaal is het onderwerp van zijn nieuwe film Nummer achttien, die dit jaar in première gaat. Uit deze lange film zal een aantal zelfstandige kunstwerken voortkomen. De eerste is in deze tentoonstelling te zien.

Guido van der Werve, Tastbare futiliteit, t/m 29 mei 2022, Eye Filmmuseum, IJpromenade 1, Amsterdam. Website: www.eyefilm.nl.

Terug naar boven | LEES OOK DE KUNSTAGENDA