over Het Beeldende Kunstjournaal

Uitgelicht
Berichten van musea, andere kunstpodia en uitgeverijen, met aansprekende tentoonstellingen en nieuwe kunstboeken, voor u geselecteerd door de redactie.

Breitner, herontdekking van een oerkunstenaar

Vanaf 15 mei is het werk van George Hendrik Breitner (1857-1923) te zien in Singer Laren. Vaak omschreven als de 'schilder van Amsterdam', 'schilderfotograaf' en 'Nederlands impressionist', maar Breitner overstijgt deze labels. Voor de troepen uit neemt hij de vrijheid om zich uit te drukken in kleur en in een karakteristiek, krachtig handschrift. In de tentoonstelling laat gastconservator Suzanne Veldink zien hoe baanbrekend en invloedrijk Breitner is geweest door terug te keren naar de basis: zijn kunstwerken. Op die manier bekeken komt een andere Breitner naar voren: een oerkunstenaar die verschillende genres in een nieuw jasje steekt en bestaande conventies aan zijn laars lapt. Terwijl de kunstcritici hem afbreken, kijken collega-kunstenaars juist vol bewondering toe. In de tentoonstelling met ruim 60 schilderijen en werken op papier zet Veldink de ontwikkeling van Breitner in nieuw perspectief: als pionier voor wie onderwerpen geen doel op zich zijn.

George Hendrik Breitner, 'Anna' (meisje in rode kimono), 1893- 1894, olieverf op doek, 58 x 57 cm, particuliere collectie. Foto: Gert-Jan van Rooij, Amsterdam.

Eerder een middel om te experimenteren met gedurfd kleurgebruik en expressieve lijnen. De kunstenaar vertrouwt erop dat het oog van de beschouwer afmaakt wat zijn penseel is begonnen. Richard Roland Holst beschrijft hem in 1891 als expressiever dan Mauve, minder sentimenteel dan Israëls en meer visionair en 'wildweelderig' dan Jacob en Willem Maris. Deze tegendraadse geest staat centraal in de tentoonstelling, waarbij een schat aan bruiklenen uit (inter)nationale musea en privécollecties wordt getoond.

Sommige kunstwerken in de tentoonstelling hebben zich inmiddels ontpopt tot echte publieksfavorieten – zoals de kimonomeisjes - terwijl andere al decennia niet meer publiekelijk te zien zijn geweest. Hieronder bevinden zich grote verrassingen die het bekendere werk in een nieuw licht plaatsen, zoals de reeks levensgrote naakten naar vrouwelijk model die Breitner schilderde in de jaren 1886-1893. Naakt met zwarte kousen op een bed is een van Breitners meest expressieve en kleurrijke werken. Breitner blijft zijn hele carrière onzeker, maar over dit specifieke werk is hij wél tevreden. Volgens een notitie op de achterkant vertelde hij zijn jongere ateliergenoot Kees Maks: 'Zoo moet u schilderen.' Nog meer dan Breitners stadsgezichten en verbeeldingen van militaire thema's zijn deze naakten hun tijd vooruit. Onder deze werken bevindt zich een zeldzame bruikleen uit Amerikaanse collectie.

Bij de tentoonstelling verschijnt een publicatie, geschreven door gastconservator Suzanne Veldink, uitgegeven door WBooks (ISBN: 9789462586123). Zie ook de recensie van deze tentoonstelling op de voorpagina van dit magazine.

Breitner. Herontdekking van een oerkunstenaar, t/m 8 september 2024, Museum Singer Laren, Oude Drift 1, Laren. Website: www.singerlaren.nl.

Terug naar boven

SCHUNCK Museum, Heerlen: Andy Warhol, Vanitas

In september 2024 opent SCHUNCK Museum in Heerlen in samenwerking met The Andy Warhol Museum in Pittsburgh de tentoonstelling Andy Warhol: Vanitas. Het is zestien jaar geleden dat er een grote Andy Warhol solotentoonstelling in Nederland te zien was. Vanitas toont meer dan honderd werken en objecten uit de collectie van The Andy Warhol Museum die thema's als eindigheid en spiritualiteit in zijn leven en kunst uitlichten. De tentoonstelling loopt tot en met maart 2025. Andy Warhol: Vanitas richt zich op het thema religie in het werk en leven van Warhol, zoals eerder verkend in de succesvolle tentoonstelling Andy Warhol: Revelation (2019) in het Andy Warhol Museum in Pittsburgh.

SCHUNCK Museum. Foto: Anne Jannes Photography.

Warhol was een toegewijde Byzantijnse katholiek. Tot zijn moeders dood in 1974 ging Warhol bijna elke zondag samen met haar naar de kerk en ook de jaren daarna ging hij regelmatig. Warhol was zich bewust van de eindigheid van het leven, zeker na de mislukte aanslag op zijn leven.

De tentoonstelling gaat dieper in op Warhols fascinatie voor tijdelijkheid, spiritualisme en astrologie. Vanitas toont schilderijen en een zelden getoonde reeks tekeningen van schedels en zelfportretten. Deze doen denken aan het 17e-eeuwse Vanitas-genre in de beeldende kunst, dat vooral populair was onder Nederlandse en Vlaamse schilders. Vanitas - Latijn voor zowel 'ijdelheid' als 'leegheid' - is een kunstgenre dat gebruik maakt van symboliek om de vergankelijkheid van het leven, de onvermijdelijke dood en de zinloosheid van ijdelheid te tonen. Deze thema's en een gevoel van spiritualiteit met betrekking tot het verstrijken van de tijd en de lichamelijke vergankelijkheid, worden verkend door middel van multimediawerken en archiefobjecten uit Warhols Time Capsules.

Tot de werken die in de tentoonstelling te zien zijn, behoren de beroemde serie geschilderde Self Portraits (1986) met een 'fright wig', het blacklight schilderij The Last Supper (1986), een serie zeefdrukken in verweerde zwart-wit tinten van Marilyn Monroe genaamd de Reversal Series (ca. 1978), en iconische zeefdrukken uit Warhols Death and Disaster serie, zoals White Burning Car III (1963), evenals een reeks iconische Shadows (1979) schilderijen. Persoonlijke voorwerpen van Warhol zoals pruiken, roze korsetten en Chinese astrologiekaarten maken de tentoonstelling compleet. SCHUNCK Museum heeft deze unieke collectie samengesteld in nauwe samenwerking met Patrick Moore, directeur van The Andy Warhol Museum en curator van deze tentoonstelling. De kunstwerken en objecten in de tentoonstelling Andy Warhol: Vanitas zijn nooit eerder in deze combinatie in Europa te zien geweest.

Andy Warhol: Vanitas, 15 september 2024 t/m 16 maart 2025, SCHUNCK Museum, Bongerd 18, Heerlen. Website: schunck.nl.

Terug naar boven

Kunsthal Rotterdam: Thomas J Price, Matter of Place

Vanaf zaterdag 5 oktober 2024 presenteert Kunsthal Rotterdam de eerste Nederlandse solotentoonstelling van de Britse kunstenaar Thomas J Price (1981, Londen). Met toonaangevend werk in verschillende media, waaronder beeldhouwkunst, performance, fotografie en animatie, verlegt Price continu de grenzen van materiaal, schaal en presentatie. De kunstenaar richt zich op thema's als representatie en hoe we ons verhouden tot macht binnen de samenleving. De Kunsthal zal in een groots overzicht divers werk uit de twee decennia tellende carrière van Price tonen, van zijn vroege performance 'Licked' (2001), tot aan recente sculpturen als 'A Place Beyond' (2022).

Thomas J Price, 'At the Same Time', 2023, roze marmer, 51.3 x 31.8 x 45.9 cm. Foto: Keith Lubow. © Thomas J Price. Courtesy the artist and Hauser & Wirth.

In de figuratieve sculpturen van Price staat een vraag centraal: Wat betekent het om wel of niet erkend te worden in de samenleving? Met zijn psychologische portretten belichaamt Price alledaagse, fictieve personages en confronteert hij de toeschouwer met stereotypes rondom representatie en identiteit. De beelden komen tot stand door een mix van digitale technologie en traditionele beeldhouwtechnieken. Met 3D-scanners legt Price verschillende poses en gezichtsuitdrukkingen van bestaande personen vast. Vervolgens voegt hij meerdere poses of gezichten samen tot een nieuwe, denkbeeldige figuur. Een voorbeeld hiervan is het bijna vier meter hoge sculptuur 'Moments Contained', dat sinds 2023 op het plein voor het Centraal Station van Rotterdam staat. Het beeld toont een zwarte vrouw op Nike sneakers met gebalde vuisten in de zakken van haar trainingsbroek. Zien voorbijgangers zichzelf, een bekende, of worden ze geconfronteerd met hun eigen vooroordelen?

Met zijn sculpturen bekritiseert Price traditionele standbeelden, die veelal invloedrijke figuren uit de geschiedenis op een voetstuk plaatsen. Ondanks hun soms grote schaal of luxe uitvoering, zijn Price's figuren bescheiden en direct herkenbaar in alledaagse kleding en ongedwongen houdingen. In de publieke ruimte plaatst hij zijn samengestelde karakters bewust niet op een sokkel, maar met beide sneakers op de grond, zoals de grote sculptuur 'Reaching Out' (2020) die tijdens de tentoonstelling voor de entree van de Kunsthal zal staan. We zien een jonge vrouw die op haar mobiele telefoon kijkt, voortdurend digitaal verbonden met de wereld maar tegelijkertijd geïsoleerd van haar directe omgeving. 'Moments Contained' betreft dezelfde fictieve figuur, maar dan in een andere houding en afmeting.

Price combineert innovatieve methodes met klassieke werkwijzen, zoals het gieten van brons, het vergulden met goud of het bewerken van marmer. Voorbeelden hiervan in de tentoonstelling zijn de serie vergulde gezichten 'Untitled (Icons)' (2017-heden), of het roze marmeren beeld 'Through a Steady Gaze' uit 2023. Hij verbeeldt alledaagse figuren in materialen die van oudsher een belangrijke status in de kunstgeschiedenis hebben. Price herschikt het beeld van zwarte mensen in de hedendaagse samenleving en kunst en ondermijnt op subtiele wijze de verwachtingen van de toeschouwer. Price gebruikt niet enkel traditionele materialen: voor zijn serie 'Numen' (2016) past hij juist het uiterst moderne aluminiumcomposiet toe, een metaal dat we eerder associëren met de technologie van telefoons en vliegtuigen, dan met beeldhouwkunst.

Bij de tentoonstelling verschijnt de catalogus Thomas J Price. Matter of Place, 29,90 EUR, 144 pagina's, ISBN 978-3-7533-0647-6. Vanaf heden te koop in de Kunsthal webshop en vanaf oktober beschikbaar in de Kunsthalwinkel.

Thomas J Price, Matter of Place, 5 oktober 2024 t/m 9 februari 2025, Kunsthal Rotterdam, info 010-4400301, www.kunsthal.nl, openingstijden: dinsdag t/m zondag 10.00 - 17.00 uur.

Terug naar boven

Design Museum Den Bosch: De Grote Vakantietentoonstelling

Van routekaarten van de ANWB en de iconische Kip-caravan tot baden in Scheveningen en bikini's aan de Costa del Sol: aan de hand van allerlei ontwerpen neemt De Grote Vakantietentoonstelling je mee in de designgeschiedenis van de Nederlandse vakantieganger. Hoe wij vakantie vieren, laat zien wie we zijn. Het onthult onze verlangens, vergroot het contrast met, maar weerspiegelt ook ons dagelijkse leven. Vakantie wordt echter niet alleen beleefd, maar vooral ook gemaakt. Of we het nu doorhebben of niet, de beleving van onze vakantie wordt in grote mate beïnvloed door ontworpen objecten en het ontworpen landschap waarin we ons begeven.

De Grote Vakantietentoonstelling. Foto: Ben Nienhuis.

In De Grote Vakantietentoonstelling nemen we je mee op een typisch Nederlandse vakantie en kijken we naar de rol die ontwerp hierin speelt. Vanaf het moment dat je een keuze moet maken waar je naartoe wilt, de reis die je naar je bestemming brengt, de plek waar je je vakantie viert en wat je daar doet, tot aan het moment dat je terug thuis bent: De Grote Vakantietentoonstelling is een designreis door de Nederlandse vakantiegeschiedenis.

De vakantie en alle objecten die ervoor ontworpen worden, zijn een fundamenteel onderdeel van onze materiële cultuur, identiteit en de geschiedenis van de moderne mens. Tot ver in de 19de eeuw was reizen voorbehouden aan de elite. Dit veranderde door de komst van nieuwe vervoersmiddelen als de trein, de auto en het straalvliegtuig. Ook sociale wetgeving speelde een rol: begin 20ste eeuw werd de achturige werkdag ingevoerd en in de jaren 60 volgde de wettelijke invoering van vakantie met behoud van loon. Nederlanders gingen steeds meer en verder weg op vakantie, met massatoerisme tot gevolg. Vandaag de dag is níét op vakantie gaan eerder uitzondering dan regel. We zijn ons er echter steeds vaker van bewust dat ons reisgedrag een negatieve invloed heeft op onze leefomgeving. Toerisme grijpt onherroepelijk in op het landschap, de natuur en de cultuur van een bestemming.

De tentoonstelling bevat een aantal bijzondere objecten. Zo staat in de hal van het museum het Kuikenmodel van de Kip Caravan uit 1954. Dit mini-huis op wielen laat goed zien wat de rol van ingenieurs, architecten en carrosseriebouwers was in het ontwerp van onze vakanties. Op zaal staat een Fiat Panda uit 1983. Deze auto is een mooi voorbeeld van hoe auto's in de jaren 80 steeds meer kampeerwagens werden. In dit model kon je zelfs een hangmat ophangen, of van de stoelen een tweepersoonsbed maken! Een ander tot de verbeelding sprekend ontwerp is de 'zelfgebouwde kampeeraanhangwagen' van Augustine Schreuder-Gratama (1897-1978). Schreuder-Gratama was in haar tijd een van de weinige vrouwelijke architectuurstudenten aan de Technische Hogeschool Delft. In 1933 bouwde ze haar eigen kampeeraanhangwagen; een voorloper van de huidige caravan. Een persoonlijk fotoalbum toont enerzijds haar professionele werkproces en anderzijds de aandoenlijke vakantiekiekjes van de wagen in gebruik.

De Grote Vakantietentoonstelling, t/m 10 november 2024, Design Museum Den Bosch, De Mortel 4, Den Bosch. Website: www.designmuseum.nl.

Terug naar boven

Kunsthal KAdE, Amersfoort: tentoonstelling Slaap!

"Heb je goed geslapen?" is een vraag die veel aan elkaar gesteld wordt. Een basisvraag waarin de reactie van de ondervraagde meteen een inkijk geeft in de alertheid, het humeur en relativeringsvermogen van de persoon in kwestie. Slapen is net als eten en drinken een eerste levensbehoefte. Magazines staan wekelijks vol met tips & tricks voor een goede nachtrust: met de gouden regel van rust reinheid en regelmaat terugkerend als ideale vorm van slaaphygiëne. De mens brengt een derde deel door in slaap: een situatie waarin we een verlaging van het bewustzijn hebben waardoor contact met de buitenwereld ontbreekt. Ons lichaam en geest komen tot rust. We geven ons eraan over, kwetsbaar en op onszelf teruggeworpen. Waarom we slapen is nog steeds een onopgelost mysterie. Herstelproces van cellen, energiebesparing, leren en vastleggen van herinneringen zijn drie belangrijke pijlers in huidige theorieën. De familietentoonstelling Slaap! neemt je mee in een kleine verkenning naar het grote domein van de slaap en de droom, door de ogen van een vijftigtal beeldend kunstenaars en ontwerpers. Hier heerst even een andere tijd, dus acclimatiseren bij het begin is dan noodzakelijk.

Lenz Geerk, 'Moon Face', (Insomniac VI), 2019, collectie Edwin Oostmeijer.

Je doorloopt de vier slaapfasen van sluimerslaap naar lichte slaap, gaat door naar de diepe slaap en (slaap)wandelt via de droom naar de grote zaal waar het bed centraal staat. Of je maakt de omweg via Slaap/Waak want lang niet iedereen heeft een ideale slaapcyclus. Stress en angst leiden vaak tot slapeloosheid en slaapproblemen. Maak desgewenst een tweede rondgang naar een tweede slaapcyclus, net zo lang tot je hopelijk geheel verkwikt de tentoonstelling verlaat!

De monumentale Mannenzaal van het St. Pieters en Bloklands Gasthuis gebouwd in 1531, heeft nog 22 originele bedstedes, waardoor bezoekers een uniek beeld kunnen krijgen hoe de gastelingen hier gewoond hebben. Deze mannenzaal vormt gedurende een maand een extra locatie bij de tentoonstelling Slaap! Er zijn kunstwerken te zien en er is een uitgebreid publieksprogramma. Op verschillende momenten wordt de - speciaal voor de tentoonstelling gemaakte - voorstelling Voulez-vous coucher opgevoerd die is ontwikkeld door theatermaker Carolien Arnold en het MAAT Saxophone Quartet, in opdracht van September Me en Kunsthal KAdE. De Mannenzaal vind u aan de Westsingel 47 in Amersfoort.

Slaap!, 24 augustus 2024 t/m 5 januari 2025 in KAdE, Kunsthal in Amersfoort, Eemplein 77 (Eemhuis), Amersfoort. Website: www.kunsthalkade.nl.

Terug naar boven

Japanmuseum SieboldHuis, Leiden: Kimono. Spiegel van moderniteit

Japanmuseum SieboldHuis presenteert de tentoonstelling 'Kimono. Spiegel van moderniteit', over de unieke samensmelting van Japanse traditie en westerse moderniteit in de buitengewone Manavello-collectie, die de overgang van de 19e naar de 20e eeuw belicht. In deze kimono's zien we een weerspiegeling van het nieuwe tijdperk van moderniteit dat Japan in die periode omarmde. De bezoeker kan zich laten betoveren door indrukwekkende patronen, levendige kleuren en unieke details in deze tentoonstelling. Eeuwenlang werd de kimono dagelijks gedragen door Japanners. Dit traditionele kledingstuk kenmerkt zich door zijn geometrische T-vorm en wordt gesloten met een obi, een brede band. Na de openstelling van Japan in 1854 kwam er een verandering in het traditionele gebruik van de kimono. In 1872 werd bij keizerlijk decreet bepaald dat bij officiële gelegenheden westerse kleding moest worden gedragen. Dit gold voor de hoogste klasse, maar ook in de grote steden zag je steeds meer westers geklede Japanners. Ondanks de opkomst van westerse kleding bleef de kimono populair, vooral onder jonge vrouwen. Technologische vooruitgang leidde tot snellere en goedkopere productie van kimonostoffen. Tegelijkertijd werden nieuwe ontwerpen geïntroduceerd.

Sugiura Hisui (toegeschreven), Warenhuis Imai gofukuten in Sapporo, vroeg 20e eeuw. Ansichtkaart, collectie Manavello.

Felle kleuren en abstracte vormen, geïnspireerd op Europese kunstenaars zoals Gustav Klimt, Pablo Picasso en Piet Mondriaan, werden toegepast in kimono's die werden verkocht in warenhuizen. Actrices en beroemde geisha's droegen bij aan de popularisering van de moderne kimono.

Terwijl dameskimono's vaak patronen toonden geïnspireerd op westerse kunst, weerspiegelden veel kimono's voor mannen en kinderen het groeiende patriottisme en enthousiasme voor technologische ontwikkelingen. Verhalen over Japanse expansiemissies en industrialisering bevorderden een groeiend nationalistisch sentiment. Dit werd uitgedragen via kimono's met afbeeldingen van technologie, expansie en strijd.

Bij deze tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde catalogus van auteurs: Lydia Manavello, Kris Schiermeier en Roberta Orsi Landini. Er is een veelzijdig activiteitenprogramma voor jong en oud dat een verdere verdieping biedt in 'Kimono. Spiegel van moderniteit'.

Kimono. Spiegel van moderniteit, t/m 8 december 2024, Japanmuseum SieboldHuis, Rapenburg 19, Leiden. Website: www.sieboldhuis.org.

Terug naar boven

Singer Laren: My World, particuliere Nederlandse collecties

Nederland herbergt een schat aan hedendaagse kunst, vaak 'verborgen' in privéverzamelingen. Vanaf 18 september 2024 brengt Singer Laren een selectie van deze kunstwerken samen in My World. De tentoonstelling biedt een unieke inkijk in enkele van de belangrijkste particuliere Nederlandse collecties met internationale hedendaagse kunst van topkwaliteit. Er is werk te zien uit alle windstreken van onder anderen Yayoi Kusama, Charles Avery, Ai Weiwei, Zanele Muholi, Marlene Dumas en Anselm Kiefer. De tentoonstelling is samengesteld door kunstcriticus en curator Hans den Hartog Jager en belicht de wereld die een kunstverzamelaar opbouwt en zich steeds verder uitbreidt. In My World reist de bezoeker door zeven museumzalen, elk met een eigen thema en sfeer. Van een ruimte vol portretten en mensfiguren die ons een spiegel voorhouden, tot de finale zaal waarin hemel en heelal centraal staan. Hier worden we voor even geconfronteerd met het ongrijpbare en de eeuwigheid.

Vojtech Kovarík, 'Island of Ogygia' (2020), acryl op doek, 250 x 200 cm. Particuliere collectie. Courtesy of the artist and Mendes Wood DM, São Paulo, Brussels, Paris, New York. Foto: Matej Dolezel.

Hans den Hartog Jager: "My World gaat over het maken van je eigen wereld. Kunstenaars doen dat door middel van hun schilderijen, beelden en foto's. Maar ook verzamelaars bouwen met de kunst die ze aan hun collectie toevoegen aan een zelfportret – de keuzes die ze maken weerspiegelen hun smaak, hun persoonlijkheid, hun verleden."

De tentoonstelling is onderdeel van een lange traditie van Singer Laren om werk uit particuliere collecties te tonen. Door samen te werken met verzamelaars, maakt het museum kunst die normaal gesproken niet toegankelijk is voor het publiek, zichtbaar. Het museum nodigt daarmee iedereen uit om de wereld van hedendaagse kunst te ontdekken en te ervaren hoe kunstwerken ieders wereld kunnen vergroten en verrijken.

Bij de tentoonstelling verschijnt een publicatie, met een inleiding door gastconservator Hans den Hartog Jager, uitgegeven door WBooks (ISBN 978 94 625 8653 6).

My World, 18 september 2024 t/m 12 januari 2025, Museum Singer Laren, Oude Drift 1, Laren. Website: www.singerlaren.nl.

Terug naar boven

Kunsthal Rotterdam: Hello darkness, my old friend - Duistere kunst uit Leiden

Onheilspellende heksen, griezelige monsters en afzichtelijke gedrochten: Kunsthal Rotterdam belicht de schaduwzijde van de menselijke verbeelding in de tentoonstelling Hello darkness, my old friend. Zeventig werken op papier uit de collectie van de Universitaire Bibliotheken Leiden confronteren de bezoeker met de donkere kant van de Europese kunstgeschiedenis. Van Leonardo da Vinci's karakterstudies en de prenten van Pieter Bruegel de Oude, tot Natasja Kensmils houtskoolportretten: ze maken allemaal onze fascinatie voor het macabere zichtbaar. De tentoonstelling bestaat uit zeven thema's en laat zien dat bepaalde overtuigingen en angsten van alle tijden zijn.

Johan Sadeler (1550-ca.1600); naar ontwerp van Dirck Barendsz (1534-1592), De laatste vier dingen: Hel, tussen 1572 en 1592, gravure, Universitaire Bibliotheken Leiden.

Het thema 'De dood komt voor iedereen' gaat over het onvermijdelijke einde van de mens en de prominente rol die de dood speelt in de kunstgeschiedenis. Zogenaamde dodendansen, weergaves van skeletfiguren die mensen meenemen in een dans van de dood, komen meesterlijk tot leven in de houtsnedes van Hans Holbein II (1497-1543). Kenmerkend voor de verbeelding van dit onderwerp is dat de dood geen onderscheid maakt tussen wie hij komt halen: arm, rijk, vroom of zondaar.

Bijbelse beeltenissen over het Laatste Oordeel, de Apocalyps en de hel doen zich voor in het thema 'Het einde der tijden'. Deze werken speelden een cruciale rol bij het verspreiden en versterken van het christelijk geloof, zeker in een tijd waarin veel mensen nog niet konden lezen. Met 'Duivels en gedrochten' ziet de bezoeker Satan in allerlei gedaanten op prenten van onder andere Albrecht Dürer (1471-1528) en David Humbert de Superville (1770-1849). Dierlijk met hoorntjes of verleidelijk en mysterieus: ze vormen stuk voor stuk de belichaming van het kwaad.

In het thema 'Nachtmerries en visioenen' komen droomachtige en surrealistische weergaven van het onderbewuste aan bod, van een gevecht tussen een drinkkan op poten en een hoofdeloos mannetje op een vat in het water, tot verschrikkelijke plagen en monsterlijke verschijningen. Dat kunstenaars zich lieten inspireren door de collectieve angst en fascinatie voor het bovennatuurlijke, ontdekt de bezoeker in 'Magische wezens en hekserij'. Bezems, gruwelijke brouwsels en andere mystieke rituelen komen terug in de prenten van onder meer Pieter Bruegel de Oude (ca. 1525-1569) en Hans Baldung Grien (ca. 1484-1545).

Ondanks de duistere ondertonen bevatten veel van de werken ook humoristische elementen, wat zorgt voor een interessante paradox. 'Het dagelijks leven op zijn vreemdst' geeft kwakzalvers, satirische prenten en – soms komische – legendes een podium. Tot slot lijken de werken binnen het thema 'Allegorische gekte' op het eerste gezicht vooral bizarre taferelen, maar wie langer kijkt kan hier belangrijke lessen uit trekken. Zo kan een prent waar schapen bij een wolf op de biecht komen, gezien worden als een aanklacht tegen de kerkelijke macht en staan vechtende geldzakken en kisten symbool voor de hypocrisie van oorlog. In het samenspel van schaduw, licht, humor en ernst ervaart de bezoeker de nuances van het menselijk bestaan.

Hello darkness, my old friend, Duistere kunst uit de Universitaire Bibliotheken Leiden, t/m 22 september 2024, info 010-4400301, www.kunsthal.nl, openingstijden: dinsdag t/m zondag 10.00 - 17.00 uur.

Terug naar boven

Escher in Het Paleis, Den Haag: Zomertentoonstelling Maura Biava

Maura Biava was in de jaren negentig de eerste kunstenaar die onderwaterfotografie maakte. In gezelschap van een fotograaf en een duiker dook ze zelf meters diep de zee in met kostuums en objecten voor een fotoserie of een video van haar performance. Elke minuut werd ze voorzien van lucht, zodat ze een uur lang onder water kon blijven. Alleen deze werkwijze is al magisch te noemen. De Italiaanse kunstenaar was op jonge leeftijd al nieuwsgierig naar de wereld om haar heen, een eigenschap die ze deelt met M.C. Escher. Voor haar fotografie, tekeningen en keramisch werk haalt ze inspiratie uit de natuur en wiskunde. In haar solotentoonstelling in Escher in Het Paleis toont ze drie werken van haar onderwaterfotografie, nieuw keramisch werk en de fotografie die daaruit voortkomt, én een serie werken op papier. Als props voor haar onderwaterfotografie gebruikte Maura Biava vaak keramische objecten in herkenbare natuurlijke vormen als sterren, schelpen en bloemen. Geleidelijk aan werden de objecten op zichzelf staande sculpturen. Voor haar presentatie in Escher in Het Paleis maakt ze, geïnspireerd door werk van M.C. Escher, nieuw keramisch werk over handen. Ze ziet haar handen als een belangrijke energiebron, die ze samen met grondstoffen en een wiskundige formule omzet tot kunst.

Maura Biava, 'Air', 2024, C-print. Tentoonstelling in Escher in Het Paleis. Met dank aan Galerie Caroline O'Breen.

De handen geven zo niet alleen vorm aan het kunstwerk, maar worden ook het werk zelf. Te zien is ook een fotoserie van patronen van handen bedekt met keramiek, die Biava ook doorontwikkelde tot behang.

Net als bij Escher staan natuur en wiskunde voor Maura Biava aan de basis voor het creëren van nieuwe werelden. Waar voor velen wiskundige principes abstract en ongrijpbaar zijn, daar probeert zij ze te doorgronden en te visualiseren. Veel vormen, zoals die van planten, mensen en dieren bevatten wiskundige kernen die zichzelf ook herhalen. Denk aan de stervormen van cactussen en zeesterren, maar ook in door de mens gemaakte objecten. Zo vormt een ster ook de basis van een machinaal geperst softijsje, dat daarmee toch gevestigd is in natuurlijke principes.

Voor haar serie werken op papier, Form Informed (Geïnformeerde Vorm), nam Biava analytische geometrie als uitgangspunt: samen met een wiskundige zette ze wiskundige formules om tot een vorm op papier. Met een computerprogramma combineerde ze deze vorm vervolgens met die van een totaal andere formule waardoor de werken diepte krijgen. Haar 'palet van formules' is breed: Biava combineert de formules van belangrijke wiskundigen uit de geschiedenis, van de 17e-eeuwse Isaac Newton tot de 20ste-eeuwse Piet Hein. Voor Form Informed geeft ze de visuele interpretaties van twee formules ieder hun eigen kleur, die ze vervolgens over elkaar heen drukt. Het werk is zo een onderzoek van kleur en vorm, gedreven door de mathematische geschiedenis.

Maura Biava, t/m 15 september 2024, Escher in Het Paleis, Lange Voorhout 74, Den Haag. Website: www.escherinhetpaleis.nl.

Terug naar boven

Rijksmuseum Twenthe, Enschede: Kees Stoop, een virtuoze tekenaar in de luwte

Rijksmuseum Twenthe presenteert de allereerste museale solotentoonstelling over het werk en de wereld van de virtuoze tekenaar Kees Stoop (1929 - 2019). Hoewel Stoop door kenners werd beschouwd als een van de grootste tekenaars van Nederland, leefde hij altijd buiten het zicht van het grote publiek. Kees Stoop leefde een teruggetrokken bestaan in Holten, aan de voet van de Sallandse Heuvelrug, waar hij de door hem zo geliefde natuur in uiteenlopende stijlen – van uiterst realistisch en precies tot schetsmatig en bijna abstract – vastlegde. Ondanks zijn terughoudendheid om zijn werk naar buiten te brengen, ontstond er een kring van trouwe bewonderaars, onder wie verzamelaars en museumconservatoren.

Kees Stoop, 'Landschap met bomen', conte en krijt op papier, Kees Stoop Stichting.

Kees Stoop, geboren in Werkendam in een streng gereformeerd gezin, ontwikkelde al op jonge leeftijd een liefde voor tekenen. Na de Tweede Wereldoorlog vestigde hij zich in Dordrecht, waar hij onder begeleiding van kunstschilder Cor Noltee zijn artistieke talent verder ontwikkelde en waar hij ook zijn vrouw Ans Verhoeven ontmoette. Met een studiebeurs van het Ary Scheffer Fonds studeerde hij aan de kunstacademie in Antwerpen, waar zijn fascinatie voor Belgische expressionisten als Constant Permeke en Gustave De Smet zijn werk beïnvloedde. Terug in Nederland werd hij lid van Teekengenootschap Pictura in Dordrecht en vestigde zich later in het Overijsselse Holten aan de voet van de Holterberg.

Deze zomer is in Rijksmuseum Twenthe, in samenwerking met de Kees Stoop Stichting, voor het eerst een overzichtstentoonstelling van zijn werk te zien en kan het grote publiek kennis maken met deze bijzondere kunstenaar aan de hand van ruim zestig tekeningen, aangevuld met een aantal etsen en schilderijen. Daarnaast worden ook verschillende objecten uit het atelier van Kees Stoop getoond waarin – net als in zijn werk – altijd zijn bewondering voor de natuur en de vergankelijkheid van het bestaan doorklinkt.

Speciaal voor deze tentoonstelling heeft Rijksmuseum Twenthe aan documentairemaker Peter Schoof gevraagd om een korte film te maken over Kees Stoop. Schoof interviewde Stoop meerdere keren en heeft vlak na diens overlijden zijn atelier op film vastgelegd. De korte film is tijdens de tentoonstelling te zien in het museum.

Kees Stoop, t/m 1 september 2024, Rijksmuseum Twenthe, Lasondersingel 129, Enschede. Website: rijksmuseumtwenthe.nl.

Terug naar boven