Van Rembrandt tot stripcultuur

De achtendertigste PAN is weer voorbij. Vooral in de laatste jaren dat ik deze hoogwaardige beurs bezocht, veranderde er iedere keer wel iets, ook vanwege het feit dat deze beurs niet meer onder dezelfde 'hoed' als TEFAF Maastricht wordt georganiseerd. Een terugblik.

Door Joke M. Nieuwenhuis Schrama

PAN blijft evenwel de eigentijdse allure behouden die de beurs altijd kenmerkte en ook weer in deze 2025-editie laat zien. De allereerste editie was in 1987, in de vorm van een nationale (c.q. Amsterdamse) kunst- en antiekbeurs, 'Pictura Antiquairs Nationale', opgericht door zes antiquairs en kunsthandelaren. De beurs werd daarna gezien als de kleinere nationale pendant van TEFAF Maastricht, die in 1988 als internationale beurs startte. Ondanks dat 'nationale' wordt de PAN-beursvloer nu hier en daar ook bevolkt door galeries uit België, Frankrijk, Engeland, Italië.

Eclectisch
Het campagnebeeld voor deze PAN-editie is ontworpen door Splinter Chabot (1996), tevens ambassadeur van deze PAN-editie. Het ontwerp ziet eruit als een gestileerd interieurdoorkijkje, dat eindigt in het luchtledige. Voor de ontwerper is het een doolhof dat je naar andere werelden leidt: '(...) vol inspiratie, dromen, hoop en nieuwe ideeën. Het is misschien wel het enige doolhof waarin je graag blijft verdwalen'. Het ontwerp kwam voor sommige bezoekers daadwerkelijk als een doolhof over, maar je zou het ook eclectisch kunnen noemen en dat past wel bij de stad Amsterdam. Hier en daar werd ook gerefereerd aan de 750ste verjaardag van de hoofdstad.

Er was geen verdeling in secties op PAN-2025, iconen werden aangeboden naast een galerie met horloges en antiquiteiten, tegenover een stand met contemporaine kunst en zo waren er nog meer contrasten. De plattegrond is altijd een goede gids voor de bezoeker die gerichter wil kijken en gezien de inrichting van het beursoppervlak met de strategisch opgestelde horeca-eilanden, was het parcours zeker overzichtelijk.

Panopticum
Een kleine greep uit zowel nieuwkomers als getrouwen op de beurs, met zeldzaamheden, curiositeiten, nieuwigheden en klassiekers. De jonge generatie van de gerenommeerde Galerie Kugel uit Parijs, Jonathan Kugel, staat voor de tweede keer op de PAN met een presentatie die wel enigszins paste in de periode van Halloween. De kleine beelden die de highlights vormen in de stand, zijn gemaakt door Nathalie Latour. Het zijn uit was en pigment (ceroplastic) vervaardigde sculpturen volgens een Italiaanse 18e-eeuwse techniek, die intussen in de vergetelheid is geraakt. Latour heeft er een hedendaagse twist aangegeven. De kunstenares heeft een artsenopleiding gevolgd en bezit daarom een gedegen kennis van de anatomie en fysiologie van de mens. Ragfijn zijn deze beeldjes gemaakt die (onsterfelijke) Bijbelse of mythische figuren voorstellen, het materiaal lijkt op ivoor of albast. Wel in nogal wat macabere uitvoeringen zien de beeldjes eruit als een cross-over van wetenschap en kunst, een mini-panopticum (wassenbeeldenmuseum). Meer informatie: www.jonathanfkugel.com.

Stripcultuur
Comic arts Masters is een Nederlandse galerie. Eigenaar Edwin Jansen heeft genoeg ambitie om de stripkunst in Nederland wat meer te promoten en wellicht op hetzelfde niveau te brengen zoals bij de zuiderburen en in Frankrijk. Bij de Fransen staat de stripcultuur nu eenmaal veel hoger in het vaandel dan bij ons en wordt daar zelfs de 'negende kunst' genoemd. De galerie verkoopt onder meer originele covertekeningen van striptekenaars, zoals die van Joost Swarte, Peter van Dongen en rechtbanktekenaars, zoals Aloys Oosterwijk, om maar een heel kleine greep eruit te nemen. Meer informatie: www.comicartmasters.com.

Rembrandt
Douwes Fine Art bood een zeldzame koperen etsplaat van Rembrandt aan en toonde het als 'highlight'. Daaromheen kleinere etsen gehangen met diverse taferelen of portretten van de meester-graficus. Dit als een soort ode aan Rembrandt (1606-1669) in dit jubileumjaar van de stad, waar hij ooit furore maakte, maar ook verarmde. Bij Douwes kon je weer eens goed zien wat een onnavolgbare kunstenaar (tekenaar/etser) Rembrandt was. Meer informatie: www.douwesfineart.com.

Pyamarama
In de galerie van Hidde van Seggelen in Hamburg was onder meer Klaas Kloosterboer (1959) vertegenwoordigd. In deze PAN-stand was zijn gigapyjama op een hanger aan het plafond bevestigd, die ontegenzeggelijk een blikvanger was. De pyjama was in licht transparante witte stof uitgevoerd, echt ambachtelijk werk op zo'n formaat, eerst het patroon tekenen, dan knippen en vervolgens alles in elkaar stikken. Ook toonde de galerie werk van Wim T. Schippers (1942), met zijn eigenzinnige creaties. Meer informatie: hiddevanseggelen.com.

Courir le Jardin
PAN bood ook een podium aan het Kröller-Müller museum, dat in 2027 gaat uitbreiden. De werkzaamheden zullen naar verwachting in 2031 gereed zijn. In de stand werd de aankoop van Jeroen Jongeleen (1967) getoond, een geestige video gemaakt in 2022 waarin de kunstenaar gedurende een kwartier rondjes loopt op het (deels bevroren!) 'Jardin d'email' van Jean Dubuffet. De opnames zijn gemaakt vanuit een drone, zodat Jongeleen eruit ziet als een insect. Meer informatie: krollermuller.nl/jeroen-jongeleen.

Er was weer een mooi aanbod met diverse kunstvormen en kunstvoorwerpen te zien in deze editie van PAN!

De PAN – kunst-, antiek- en designbeurs 2025 was van 2 t/m 9 november 2025 te bezoeken in de Amsterdam RAI. Volgende PAN is van 1 t/m 8 november 2026. Meer informatie: www.pan.nl.