Kunst als motor voor erfgoedbehoud

In het Nederlandse culturele landschap spelen beeldentuinen een bijzondere rol, zeker in een tijd van digitalisering en maatschappelijke versnelling. Beeldentuin Ravensteyn is hier een mooi voorbeeld van.

Door Han de Kluijver

In een beeldentuin ervaart de bezoeker niet alleen kunst, maar ook ruimte, licht, wind en seizoenen. De schaal van een sculptuur wordt voelbaar, het landschap fungeert als medespeler. Beeldentuinen bewegen zich daarmee in een spanningsveld tussen museale professionaliteit, particulier initiatief, landschapskunst en erfgoedbehoud. Een uitgesproken voorbeeld is Beeldentuin Ravesteyn in Heenvliet. Op het middeleeuwse landgoed rondom de Ruïne Ravesteyn vindt jaarlijks een kunstmanifestatie plaats, waar hedendaagse sculptuur, natuur en erfgoed elkaar ontmoeten. Van 8 t/m 31 mei 2026 is er voor de 31e keer een grote verscheidenheid aan kunst te zien. Achtentwintig kunstenaars presenteren samen ruim tweehonderd werken in uiteenlopende materialen, variërend van brons, cortenstaal, roestvast staal, keramiek en natuursteen tot glas en hybride materialen.

Een hybride model: kunst als erfgoedstrategie
Waar museale beeldentuinen doorgaans voortkomen uit collecties of een institutionele opdracht, kent Beeldentuin Ravesteyn een andere organisatiestructuur. De tuin vervult een duale functie: het presenteren van hedendaagse kunst én het financieel ondersteunen en zichtbaar maken van het erfgoed van de ruïne. De opbrengst van de kaartverkoop en een percentage van de kunstverkoop vloeien direct terug naar het behoud van het historische terrein. Deze hybride aanpak—kunst als motor voor erfgoedbehoud—sluit aan bij beleidsmatige ontwikkelingen van gemeente Nissewaard en het provinciaal beleid van Zuid-Holland, waarmee dit soort initiatieven worden gestimuleerd.

Artistieke breedte en curatoriêle uitdagingen
In tegenstelling tot beeldentuinen met permanente presentaties, is Ravesteyn slechts drie weken per jaar geopend. Die korte programmeringscyclus brengt zowel kansen als uitdagingen met zich mee voor curatie, publieksopbouw en kunstenaarsselectie. De beperkte duur creëert een jaarlijks ritueel: bezoekers keren terug om te ontdekken 'wat de tuin dit jaar brengt'. Tegelijk biedt deze tijdelijkheid curatoren en kunstenaars de mogelijkheid om te experimenteren met werken die niet ontworpen zijn voor langdurige buitenexpositie. Juist de vergankelijkheid kan inhoudelijk betekenisvol worden, en toont hoe kunstpresentatie buiten institutionele kaders nieuwe vormen van relevantie kan aannemen.

Dit jaar omvat het aanbod onder meer glazen sculpturen van Frank Biemans, Luna Cordaro, Hans Janssen, Sacha Brienesse en Paul Funcken; vilten installaties van Laura Grimm en werken van onder andere Herman Lamers; totems van Gijs van Poucke; keramiek van Nicky Murphy, Karel Sterk, Lieke Smits; stenen beelden van Ties Mulder; houten sculpturen van Martin Klopstra en Louis Niënhuis; cortenstalen beelden van Kim Kenyon, Rainer Ern en schrootbeelden van Jan Verschueren.

Beeldentuinen als plekken van aandacht
De rol van beeldentuinen is in de afgelopen decennia verschoven: van pure tentoonstellingslocaties naar plekken waar kunst, natuur, rust, reflectie en ontmoeting samenkomen. Terwijl musea en digitale platforms blijven innoveren, groeit de behoefte aan fysieke, ruimtelijke en zintuiglijke kunstervaringen; ervaringen die zich niet laten reproduceren op een scherm. Het contact met materiaal, schaal en plaats vraagt om een vorm van aandacht die in onze tijd steeds zeldzamer is: rust! Precies die vertraging maakt beeldentuinen, zoals Ravesteyn, tot waardevolle culturele ruimtes. Ze tonen niet alleen kunst, maar ook de wisselwerking tussen creatie, landschap en erfgoed. En in Heenvliet blijkt hoe die wisselwerking een duurzaam model kan vormen voor het behoud van cultureel erfgoed.

Beeldentuin Ravensteyn 2026, 8 mei t/m 31 mei 2026, open: do.-zo. 12.00 tot 17.00 uur. Meer informatie: www.ruine-ravesteyn.nl.

Han de Kluijver is architect bna bni bnsp.